کافه کشاورز: در قسمت اول این موضوع به اهمیت جمع آوری شیر خام و چگونگی آن پرداختیم البته جهت تحقق یافتن اهداف ایجاد مراکز جمع آوری، آموزش، اصل مهمی در این راستا به شمار می آید چنانکه به جرات می توان گفت که این اصل، مهمترین اصل دستیابی به اهداف است . برنامه آموزشی افراد مانند دامداران صنعتی، دامداران تحت پوشش مراکز، مسوولین و خدمه مراکز جمع آوری شیر، راننده ها و کارشناسان مربوطه در کارخانه ها را شامل می شود. آموزش را می توان به وسیله کلاس های حضوری در محل روستا یا کارخانه، انتشار بولتن، خبرنامه، فیلم، انتشار مقاله در روزنامه ها و آموزش نفر به نفر به هنگام بازدید از دامداری انجام داد. مطالب آموزشی شامل توجیه، تفسیر و توضیح استانداردهای شیر خام، معرفی جوایز بهداشتی و تأثیر آن در محصولات لبنی، رعایت موازین بهداشتی در هنگام شیردوشی، نحوه ی شستشو در جای شیر سردکن، شیردوش و تانکر حمل شیر و نحوه کار با دستگاه های برودتی هستند.
رعایت بهداشت در کلیه مراحل تولید و جمع آوری
- جلوگیری از کپک زدگی علوفه در دامداری که در این حالت از ورود سموم حاصل از فعالیت کپک ها و قارچ ها که مهمترین آنها افلاتوکسین است به داخل شیر ممانعت به عمل می آید .
- رعایت موازین بهداشتی هنگام شیردوشی شامل نظافت کف اصطبل ، شستشوی پستان با اب ولرم و خشک کردن آن قبل از شیردوشی، دور ریختن قطرات اولیۀ دوشش، استفاده صحیح از شیردوش هستند.
- رعایت موازین بهداشتی هنگام شیردوشی از جمله شستشوی پستان با آب ولرم و خشک کرن آن قبل از شیر دوشی با حوله های مخصوص هر دام، ضروری است.
- قطرات اولیه شیر پستان در ظرف دیگری باید دور ریخته شود چون قطرات اولیه، حاوی تعداد زیادی باکتری هستند .
- سر پستانک ها پس از دوشیدن هر راس گاو با استفاده از محافظ سر پستانک ها باید ضدعفونی شود.
- تغذیه دام در خارج از شیردوشی باید انجام گیرد.
- پس از شیردوشی به علت باز بودن سر پستانک ها، نباید به گاو اجازه خوابیدن داده شود، چون در اثر تماس با کف اصطبل، کود و فضولات سبب نفوذ عوامل عفونی به داخل مجرا و آلوده شدن مجرا، شیر و ورم پستان می شوند.
- شستشو در جای کامل دستگاه شیردوشی، شیر سرد کن، ظروف و تانکر حمل شیر پس از هر بار استفاده با استفاده از مواد شوینده استاندارد انجام شود.
- از لوله و پمپ های استیل در مراکز جمع آوری و اتاق شیردوشیده، استفاده شود.
- شیر باید در دو نوبت برای ممانعت از باقیماندن شیر در دامداری و ترشیدگی آن به خصوص در دامداری های سنتی که فاقد تجهیزات سرد کردن شیرهستند باید انجام شود.
- وجود یک فهرست بررسی (چک لیست) بهداشتی در مرکز جمع آوری و یا دامداری برای کارگری که مشغول به کار است می تواند اشتباهات یا فراموشی کاری را از بین ببرد. بدین منظور لازم است لیستی از کارهایی که باید انجام شود مثلا هنگام شیردوشی و یا هنگام دریافت شیر و … تهیه و در محل دید کارگر قرار داده شود .
- از ظروف پلاستیکی برای دوشش و حمل و نقل شیر استفاده نشود.
- حمل شیر از مراکز جمع آوری به کارخانه باید با تانکرهای استیل دو جداره انجام پذیرد.
- شیر دام های بیمار و تحت درمان با آنتی بیوتیک نباید به کارخانه تحویل شود.
- از ایجاد گرد و غبار، تردد مگس و پرندگان در اتاق شیردوشی و آلودگی شیر با کود باید جلوگیری شود.
- شیر دوشیده شده بلافاصله باید با آب، شیرسردکن، سردکننده صفحه ای سرد شود. شیر دوشیده شده از پستان سالم تقریبا عاری از باکتری است . اگر تا مدتی که شیر به کارخانه تحویل می گردد ، شیر سرد نگهداشته شده و در کوتاهترین زمان ممکن به کارخانه منتقل یابد در این صورت عوامل ضد باکتریایی طبیعی شیر، از تکثیر باکتریها ممانعت به عمل می آورد.
همکاری و کمک شرکت های بزرگ لبنی
به منظور بالا بردن کیفیت شیر خام دریافتی، بهتر است اقدامات زیر توسط شرکت های بزرگ لبنی انجام گیرد :
- بازدید مستمر از دامداری ها و مراکز جمع آوری شیر توسط کارشناسان و نمونه برداری از مراحل مختلف جمع آوری شیر و تذکر مطالب بهداشتی به افراد مسئول
- برقراری کلاس های آموزشی برای دامداران و اداره کنندگان مراکز و پرسنل مربوطه در کارخانه ها
- تهیۀ جزوات و بروشورهای آموزشی و ارسال پیام های بهداشتی از طریق رسانه های جمعی
- تهیه، تأمین و نصب لوله و اتصالات و پمپ های استیل در مراکز جمع آوری شیر
- خرید و توزیع شیرسردکن بین مراکز جمع آوری شیر ودر صورت امکان بین دامداران واجد شرایط
- انجام آزمایشات بار میکروبی، تست الکل، ردوکتاز و غیره در سطوح مختلف برای جلوگیری از دریافت شیر غیر بهداشتی
- دریافت شیر در دو نوبت برای مراکزی که با این روش شیر سالم تری تحویل نمایند.
- برقراری سیستم پرداخت جوایز بهداشتی جهت تشویق دامداران به تولید شیر بهداشتی
شرایط لازم برای ایجاد یک مرکز جمع آوری
- توان تولید شیر در منطقه و امکان ایجاد مرکز : برای ایجاد مرکز جمع آوری دو نوع بررسی لازم است اول اینکه توان کلی تولید شیر و امکانات احداث مرکز و جاده هایی که وسایل نقلیه باید از آن عبور کنند مورد بررسی قرار می گیرد. لذا باید اطلاعات لازم دربارۀ تعداد دام های منطقه ، وضع کشاورزی و محل های تمرکز تولید شیر به دست آید و بررسی دوم باید تعداد تولید کنندگان شیر و آمار دام های شیری و در مراحل بعد ، میزان تولید فعلی شیر و امکان تشکیل تعاونی تولیدکنندگان شیر مورد بررسی قرار گیرد .
- وضعیت محل احداث مراکز جمع آوری: این مراکز باید در مکان هایی ساخته شوند که شیر کافی وجود داشته و به قدری به دامداران طرف قرارداد خود نزدیک باشند که دامداران به آسانی قادر به تحویل شیر در دو نوبت باشند. فاصله مرکز تا دامداران ۳ تا ۱۰ کیلومتر توصیه می شود که بستگی به امکانات دامداران دارد.
- ساختمان مراکز جمع آوری، تچهیزات و کارکنان: ساختمان مرکز جمع آوری شیر بایستی به اندازه کافی بهداشتی بوده و از مصالح تأیید شده ساخته شده باشد تا امکان نظافت روزانه آن و جلوگیری از تجمع مگس و سایر حشرات میسر باشد. تجهیزات و امکانات و پرسنل طوری باشد که امکان دریافت شیر در دو وعده را داشته باشد. بهتر است در هر مرکز، یک کارشناس دامپروری یا صنایع غذایی حضور داشته باشد تا اصول علمی مربوطه را به اجرا بگذارد. تجهیزات شستشو در جا برای نظافت روزانه، وسایل سرد کننده و مسیرها و پمپ ها و حتی شستشوی بیدون دامداران طرف قرارداد حتما باید وجود داشته باشد. این امر، نقش مهمی در کاهش بار میکروبی شیر دارد. در مراکز جمع آوری الگو شیر دامداران باید طبقه بندی شده و آن دسته از دامداران که شیر با کیفیت بالا تولید می کنند شناسایی شده و شیر آنها نیز در مخازن جدا دریافت شود.
منبع:
