ترکیب فناوری اینترنت اشیا و بلاکچین و کاربرد آن در زنجیره تامین، مزایایی مانند کاهش هزینه، شفافیت، انعطاف‌پذیری و افزایش سرعت ارائه خدمات را به دنبال دارد.
پایداری اجتماعی به معنای ایجاد محیط کاری مناسب، حفظ سلامت کارکنان، سیستم پرداخت منصفانه و ایجاد بستر ارتباطی رایگان است. پایداری اجتماعی و نگهداری کارگران و کارکنان مناسب در زنجیره تولید نیز بر اساس فناوری بلاکچین امکان‌پذیر است.
فناوری بلاکچین در زنجیره تامین کشاورزی هوشمند، استفاده از فناوری‌هایی مانند اینترنت اشیا، کلان داده، هوش مصنوعی و محاسبات ابری است.
با کمک دستگاه‌های حسگر و اینترنت اشیا، کشاورزان می‌توانند از راه دور به اطلاعات مزرعه خود مانند دما، رطوبت خاک و آفات گیاهی دسترسی داشته باشند.
سیستم‌های ردیابی مبتنی بر اینترنت اشیاء با استفاده از شبکه حسگر بی‌سیم (WSN) یک راه قابل قبول برای نظارت و ردیابی زنجیره‌های کشاورزی- غذایی است، اما متمرکز بودن سیستم مبتنی بر اینترنت اشیا، ردیابی اطلاعات را برای سایر ذینفعان مانند مصرف‌کنندگان و فروشندگان دشوار می‌کند و امنیت شبکه به دلیل عدم شفافیت کاهش می‌یابد.
فنگ و همکاران، قابلیت ردیابی و شفافیت زنجیره را با ارائه یک مدل اینترنت اشیا، ترکیبی مبتنی بر بلاکچین بهبود بخشیده‌اند. در این مدل، اطلاعات شبکه از زمان تولید محصول توسط کشاورز تا زمان توزیع و فروش توسط مصرف‌کنندگان و سایر ذینفعان به صورت غیرمتمرکز قابل ردیابی است و استفاده از توابع رمزگذاری هش امنیت شبکه را افزایش می‌دهد.
بسیاری از سیستم‌های اطلاعات لجستیک در زنجیره تامین محصولات کشاورزی اطلاعات مربوط به سفارش‌ها و دریافت‌ها را ثبت می‌کنند، اما به ویژگی‌هایی مانند شفافیت، قابلیت ردیابی، قابلیت حسابرسی توجهی نمی‌کنند.
با استفاده از فناوری بلاکچین در زنجیره تامین محصولات کشاورزی، تمامی عملیات‌‌ها در شبکه قابل مشاهده است و تمام اطلاعات ثبت شده بر اساس اجماع بین اعضای شبکه است.
انواع داده‌ها
بنابریان داده‌های ذخیره شده در یک زنجیره بلوکی زنجیره تامین را می‌توان به پنج دسته طبقه‌بندی کرد:
- اسناد دیجیتال: در این صورت باید اسناد کاغذی به فایل‌های دیجیتال تبدیل شوند که این امر هزینه انتقال و مدیریت داده‌ها را کاهش می‌دهد. اسناد دیجیتالی روند تایید اطلاعات و جریان را در زنجیره تامین سرعت می‌بخشد.
- اینترنت اشیا: فناوری اینترنت اشیا یک پلتفرم مهم برای ردیابی کالاها است. توسعه فناوری اینترنت اشیا این امکان را برای بسیاری از اشیاء فراهم کرده است که به اینترنت متصل شوند و بدون دخالت انسان با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. در اصل، اینترنت اشیا ورود داده‌های انسانی را کاهش می‌دهد و از انواع حسگرها برای جمع‌آوری داده‌ها از محیط استفاده می‌کند که امکان ذخیره‌سازی و پردازش خودکار همه داده‌ها را فراهم می‌کند.
با افزایش استفاده از اینترنت اشیا، تعداد ابزارهای مرتبط افزایش یافته است. سرعت انتقال داده‌ها، امنیت شبکه و کنترل داده‌ها از جمله دغدغه‌های این فناوری است. اینترنت اشیا می‌تواند اطلاعات مهمی مانند دما، سرعت و سایر شاخص‌ها را در تمام مراحل تولید، انتقال و عرضه ارائه دهد.
- سوابق تراکنش: ریشه اصلی بلاکچین، دفتر کل غیرمتمرکز است که امکان ردیابی هر فعالیتی را فراهم می‌کند. هر کاربر یک کپی از دفتر کل و دسترسی به اطلاعات تراکنش دارد. اطلاعات کالا در این سوابق معاملات، ثبت و کنترل می‌شود. این ویژگی همچنین به عنوان یک پلتفرم برای ارزهای دیجیتال استفاده می‌شود و امکان تبادل مالی با استفاده از ارز دیجیتال را فراهم می‌کند.
- برچسب ردیابی: سامانه تگ ردیابی بلاکچین با بارکد و سیستم RFID متفاوت است. تگ‌های ردیابی را می‌توان بدون نیاز به سخت افزار و تجهیزات نصب کرد و بدون فرآیند اضافی، امکان نصب تگ بر روی موجودیت‌های دیگر نیز وجود دارد. برچسب‌های ردیابی در بلوک‌های داده ذخیره می‌شوند و با کالاها مرتبط هستند. هنگامی که یک محصول فروخته می‌شود، اطلاعات مالکیت آن در برچسب قابلیت ردیابی، تغییر می‌کند.
- قراردادهای هوشمند: در سامانه بلاکچین، قرارداد هوشمند یک زیرساخت قابل برنامه‌ریزی است. همه کاربران می‌توانند بر اساس نیاز خود یک قرارداد هوشمند تنظیم کنند. تمامی فایل‌های قراردادهای هوشمند با جزئیات دقیق در بلوک‌های اطلاعاتی ذخیره می‌شوند و در صورت بروز اختلاف بین طرفین، اطلاعات واضح توسط سایر اپراتورهای شبکه تأیید می‌شود.
در سیستم‌های اطلاعات متمرکز، عدم تقارن اطلاعاتی بین ذینفعان وجود دارد و مصرف‌کنندگان به برخی از اطلاعات محصول دسترسی ندارند و ذینفعان مختلف در زنجیره تامین ممکن است از سیستم‌های اطلاعاتی متفاوتی استفاده کنند که ردیابی سیستم را دشوار می‌کند.
سیستم مبتنی بر بلاکچین از یک پلت فرم استاندارد برای ایجاد شفافیت اطلاعات در بین ذینفعان مختلف و ارائه اطلاعات بلادرنگ به ذینفعان و مصرف‌کنندگان استفاده می‌کند. استفاده از سیستم‌های ردیابی مبتنی بر اینترنت اشیا در زنجیره کشاورزی با استفاده از یک پلت فرم متمرکز منجر به چالش‌هایی مانند یکپارچگی داده‌ها و دستکاری می شود.
استفاده از فناوری بلاکچین، اعتبار داده‌ها را در شبکه افزایش می‌دهد و نیاز به شخص ثالث برای نظارت بر شبکه و کنترل اطلاعات را کاهش می‌دهد.
60 درصد مقالات کاربردهای بلاکچین در کشاورزی بر روی زنجیره تامین مواد غذایی متمرکز شده‌اند. همچنین، 50 درصد از مطالعات مربوط به بلاکچین در کشاورزی تحت سلطه محققان جامعه آسیایی، به ویژه از چین است و نیمی از مطالعات به چالش‌های مربوط به حریم خصوصی و امنیت اینترنت اشیا با فناوری بلاکچین پرداخته است.
بلاکچین تأثیر مثبتی بر سود یا بازده سرمایه‌گذاری زنجیره تامین محصولات کشاورزی دارد. کیفیت محصولات را با بهبود دسترسی مصرف‌کننده به اطلاعات و امکان بازخورد و همچنین با ایجاد شفافیت و به اشتراک‌گذاری اطلاعات بین ذینفعان بهبود می‌بخشد.
