اﺳﺘﺎن مازندران ﺑﺎ دارا ﺑﻮدن ۱۴۶۷ واﺣﺪ، ۱۴/۲ درﺻﺪ از ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ صنایع تبدیلی و ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﮐﺸﻮر را در ﺧﻮد ﺟﺎی داده اﺳﺖ.
اﻃﻼﻋﺎت وزارت ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزی اﯾﺮان ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ از ﺗﻌﺪاد ﮐﻞ ﺟﻮازﻫﺎی ﺗﺄﺳﯿﺲ ﺻﺎدرﺷﺪه در اﯾﻦ اﺳﺘﺎن، ﺗﻨﻬﺎ ۵۸ درﺻﺪ آن‌ها ﺑﻪ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﯽرﺳﻨﺪ، اﯾﻦ در ﺣﺎﻟﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران از ﻧﻈﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﮐﺸﺎورزی، دارای ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞﻫﺎی زﯾﺎدی است.
اﻃﻼﻋﺎت ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزی اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺗﻤﺮﮐﺰ اﯾﻦ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺑﯿﺸﺘﺮ در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎی آﻣﻞ، ﺑﺎﺑﻞ، ﺳﺎری و ﻗﺎﺋﻤﺸﻬﺮ اﺳﺖ و ﻧﺮخ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ ﮐﺸﺎورزی در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎی اﺳﺘﺎن ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ.
ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ، ﻧﺮخ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ در ﺳﺎلﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﯿﺰ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺧﺘﻼف ﺷﺮاﯾﻂ ﺳﺎلﻫﺎ و ﻣﮑﺎنﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ، اﯾﻦ ﺳﻮال ﭘﯿﺶ ﻣﯽآﯾﺪ ﮐﻪ آﯾﺎ ﻣﮑﺎن اﺳﺘﻘﺮار و زﻣﺎن، در ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از صنایع تبدیلی و ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﮐﺸﺎورزی اﺳﺘﺎن مازندران اﺛﺮﮔﺬار ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺳﻬﻢ اﯾﻦ ﻋﻮاﻣﻞ در ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ ﭼﻘﺪر اﺳﺖ.
ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در زﻣﯿﻨﻪ اﯾﺠﺎد ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ و ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﺑﻪ ﻣﻮﺿﻮع ﻣﮑﺎنﯾﺎﺑﯽ ﻣﺤﺪود ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ ﮐﻪ ﺑﺎ ﺗﺄﮐﯿﺪ ﺑﺮ وﯾﮋﮔﯽ ﻫﺎی ﻣﮑﺎﻧﯽ، ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای اﺳﺘﻘﺮار را ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽدﻫﻨﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻣﻌﺪودی، ﻋﻮاﻣﻞ اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮ اﺣﺪاث ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ و ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﮐﺸﺎورزی را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار دادﻧﺪ.
در پژوهش «حاتمی فرد» در مطالعه صنایع تبدیلی و تکمیلی زنجان، ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎن داد که ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﻧﻮع ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ، ﻧﻮع ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ، ﻣﺴﺎﺣﺖ واﺣﺪ، ﻣﺴﺎﺣﺖ زﻣﯿﻦ، ﺗﺎرﯾﺦ ﻣﺠﻮز، ﺳﻬﻢ ﻣﺠﺮﯾﺎن از ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﮐﻞ، ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، ﻣﯿﺰان ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻻزم ﺑﺮای اﺗﻤﺎم ﻃﺮح ﺑﺮ ﺗﮑﻤﯿﻞ روﻧﺪ ﺳﺎﺧﺖ واﺣﺪﻫﺎی ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ اﺛﺮﮔﺬار ﻫﺴﺘﻨﺪ.
اﻃﻼﻋﺎت ﺳﺎزﻣﺎن ﺟﻬﺎد ﮐﺸﺎورزی اﺳﺘﺎن مازندران ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﻧﺮخ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از صنایع تبدیلی در ﺷﻬﺮﺳﺘﺎنﻫﺎی اﯾﻦ اﺳﺘﺎن و در ﻃﯽ ﺳﺎلﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ.
ﺑﻪ ﻫﻤﯿﻦ ﻋﻠﺖ اﯾﻦ ﺳﻮال ﻣﻄﺮح ﻣﯽﺷﻮد: آﯾﺎ ﻣﮑﺎن و زﻣﺎن از ﻋﻮاﻣﻞ اﺛﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری و اﺣﺪاث ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ ﮐﺸﺎورزی در اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽآﯾﻨﺪ؟ ﺑﺮای اﯾﻦ ﻣﻨﻈﻮر از دو اﻟﮕﻮی ﻟﻮﺟﯿﺖ دوﺳﻄﺤﯽ ﺑﺎ تقسیم‌بندی‌های زﻣﺎن ﺷﺮوع اﺣﺪاث و ﻣﮑﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ.
ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﺮﺧﻼف ﺗﺄﮐﯿﺪ زﯾﺎد ﺑﺮ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﮑﺎن در ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت مکان یابی اﻧﺠﺎم ﺷﺪه، ﺳﻬﻢ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﮑﺎن در اﺣﺪاث و ﺑﻬﺮهﺑﺮداری ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ و ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی ﺑﺴﯿﺎر ﮐﻢ اﺳﺖ و ﺑﯿﻦ 0.2 و 2.4 درﺻﺪ ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ.
ﯾﮑﯽ از ﻣﻬﻤﺘﺮﯾﻦ دﻻﯾﻞ اﯾﻦ ﻧﺘﯿﺠﻪ را ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ اﻧﺘﺨﺎب درﺳﺖ ﻓﻌﺎﻻن اﻗﺘﺼﺎدی در اﻧﺘﺨﺎب ﻣﮑﺎن واﺣﺪ ﻧﺴﺒﺖ داد. ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻓﻌﺎﻻن اﻗﺘﺼﺎدی در اﺣﺪاث اﯾﻦ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﻨﺎسبی را اﻧﺘﺨﺎب ﮐﺮدﻧﺪ.
در ﺣﺎﻟﯽﮐﻪ ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻟﮕﻮی ﻟﻮﺟﯿﺖ دوﺳﻄﺤﯽ ﻧﺸﺎن داد، زﻣﺎن ﺷﺮوع اﺣﺪاث واﺣﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﯿﺎﻧﮕﯿﻦ 28.37 درﺻﺪ از ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ و ﺗﮑﻤﯿﻠﯽ ﺑﺨﺶ ﮐﺸﺎورزی در اﺳﺘﺎن مازندران را ﺗﻮﺿﯿﺢ ﻣﯽدﻫﺪ. ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ و ﺑﺪﺗﺮﯾﻦ زﻣﺎن ﺷﺮوع اﺣﺪاث ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ۴۲ و ۱۹ درﺻﺪ در ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ ﻧﻘﺶ دارﻧﺪ.
ﻟﺬا از اﻟﮕﻮی ﻟﻮﺟﯿﺖ دوﺳﻄﺤﯽ ﺑﺎ ﺗﻘﺴﯿﻢﺑﻨﺪی زﻣﺎن ﺷﺮوع اﺣﺪاث ﺑﺮای ﺑﺮآورد اﺛﺮات ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی اﺛﺮﮔﺬار اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ. ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ اﻟﮕﻮی ﺑﺮآورد ﺷﺪه، ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﺗﻌﺎوﻧﯽ دارای اﺛﺮ ﻣﻨﻔﯽ ﺑﺮ ﺑﻬﺮه‌برداری از ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران داﺷﺘﻪ و ﺗﻌﺎوﻧﯽﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ واﺣﺪﻫﺎی ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺷﺎﻧﺲ ﮐﻤﺘﺮی در ﺑﻬﺮهﺑﺮداری دارﻧﺪ.
نتایج این پژوهش ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﺑﺎ اﻓﺰاﯾﺶ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن، اﺣﺘﻤﺎل ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از صنایع تبدیلی در مازندران اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽﯾﺎﺑﺪ.
ﺳﻬﻢ ﻋﺎﻣﻞ زﻣﺎن، ﮔﻮﯾﺎی آن اﺳﺖ ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﯾﮏ ﻓﻌﺎل اﻗﺘﺼﺎدی در زﻣﺎنﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوت اﻗﺪام ﺑﻪ ﺷﺮوع اﺣﺪاث واﺣﺪ ﮐﻨﺪ، ﺷﺎﻧﺲ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از واﺣﺪ، ﻣﺘﻐﯿﺮ اﺳﺖ.
ﻣﺘﻐﯿﺮ ﺑﻮدن ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﺎن اﺣﺪاث ﻣﻔﻬﻮﻣﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم راﻧﺖ زﻣﺎن را ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽآورد ﮐﻪ در آن ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻃﺮحﻫﺎی اﺣﺪاث ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ ﺗﺎﺑﻌﯽ از ﺷﺮاﯾﻂ زﻣﺎن ﺷﺮوع اﺣﺪاث اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻣﺘﻘﺎﺿﯿﺎن اﯾﻦ ﻃﺮحﻫﺎ.
ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ﺳﻬﻢ ﺑﺎﻻی ﻋﺎﻣﻞ زﻣﺎن ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻞ ﻣﮑﺎن ﮔﻮﯾﺎی آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺤﯿﻂ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری در ﻃﻮل زﻣﺎن ﻣﺘﻔﺎوت ﺑﻮده و ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ اﯾﻦ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﯾﮏ ﻓﻌﺎل اﻗﺘﺼﺎدی ﮐﻪ از ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺷﺮوع ﺑﻪ ﮐﺎر ﮐﺮده، ﺗﻀﻤﯿﻨﯽ ﺑﺮای ﻣﻮﻓﻘﯿﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﺸﺎﺑﻪ در ﻣﻘﻄﻊ دﯾﮕﺮ زﻣﺎن ﻧﯿﺴﺖ و ﺗﻼﻃﻢ و ﻧﻮﺳﺎﻧﺎت ﻣﺤﯿﻂ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری ﻣﺎﻧﻊ از ﻣﻔﯿﺪ ﺑﻮدن ﺗﺠﺮﺑﯿﺎت ﺷﺪه اﺳﺖ و ﺑﺮ ﺑﻬﺮهﺑﺮداری از واﺣﺪﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ در ﻫﺮ زﻣﺎن اﺛﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ اﺳﺖ.
منبع:
زاهدیان تجنکی، رقیه و سایرین(۱۳۹۸)؛ زمان یا مکان؟ کدام یک در بهره برداری از صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی اثرگذارترند؟. نشریه اقتصاد و توسعه کشاورزی
ترسیم بوم امنیت غذایی و دستیابی به ۴۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی
