کشاورزی قراردادی، قراردادی است که کشاورز با سرمایه‌گذاران بویژه صاحبان صنایع و کارخانه‌ها برای خرید محصولش، منعقد می‌کند تا محصول کشت‌شده طبق برنامه به تولید و بفروش برسد، در این شیوه، کشاورز فقط تولید می‌کند و دیگر دغدغه فروش را ندارد.
این نوع قرارداد بر اساس محصول، میزان تأمین منابع و چگونگی تعامل مابین خریدار و کشاورز دسته‌بندی می‌شود، در ادامه پنج مدل با توجه به معیارهای اشاره‌شده مرور می شود:
- غیررسمی: قراردادی رسمی بین کشاورز و خریدار منعقد نمی‌شود و عمل به قرارداد از نظر قانونی الزام‌آور نیست.
- واسطه‌ای: مدل خریدار به صورت مستقیم با کشاورز قرارداد منعقد نمی‌کند بلکه با افراد یا مجموعه‌هایی قرارداد می‌بندد که با کشاورزان در تعامل هستند.
- متمرکز: این مدل، شکل مرسوم است. در این مدل، یک خریدار با صدها کشاورز قرارداد منعقد کرده و طبق قرارداد، طرفین ملزم به اجرای تعهداتی هستند؛ به عنوان مثال در بعضی از قراردادها، تأمین نهاده‌ها (بذر، نهال، کود و سم) به عهده خریدار است.
- وضعیت هسته‌ای: این مدل شباهت های زیادی با مدل متمرکز دارد، تفاوت آن در این است که خریدار، زمین‌هایی برای کشت محصول دارد که کاربرد این اراضی برای آموزش فرآیند کشاورزی به کشاورزان تحت قرارداد و تضمین نهاده‌های تولید است.
- چندطرفه: در مدل چندطرفه به جز خریدار و کشاورز، نهادهای دولتی یا خصوصی دیگری نیز با تعهدات و منافعی مختلف حضور دارند. در این مدل، شرکای مختلف، آورده‌ای بصورت نهاده یا خدمت در قرارداد دارند و به میزان آورده، از سود محصول نهایی سهم مشخصی می‌برد.
البته، در این مدل، قراردادها به دو صورت «قرارداد تولید» و «قرارداد خرید» نیز تقسیم می‌شوند. استفاده یا عدم استفاده از هر کدام به عوامل مختلفی بستگی دارد در واقع، عواملی مانند میزان پیچیدگی و سختی تولید محصول، شرایط بازار، لزوم فرآوری محصول و حتی سیاست‌های حاکمیتی در استفاده از این دو مدل تاثیرگذار است.
این نوع از کشاورزی، مبحث جدیدی در اقتصاد کشاورزی به شمار نمی‌آید این نوع از فعالیت کشاورزی در کشورهای مختلف وجود داشته چنانکه در کشور ایالات متحده نیز، در اوایل نیمه دوم قرن بیستم یعنی ۱۹۵۰، با رشد فناوری و مدیریت کشاورزی، سرمایه موردنیاز برای کشاورزی نیز افزایش یافت، در این شرایط بود که خریداران بویژه صاحبان صنایع تبدیلی و تکمیلی، با خلق دو ارزش وارد این حوزه شدند، ارزش اول این بود که محصولات کشاورز پیش خرید می شد و ارزش دیگر نیز تأمین نهاده‌ها و امکانات مورد نیاز کشاورز، از قبیل بذر، نهال، سم، کود، دانش و تجهیزات مکانیکی بود. با خلق این دو ارزش، کشاورزان به به این نوع متمایل شدند و رشد آن در آمریکا شدت گرفت.
برای اطلاعات بیشتر، این فایل را نیز مطالعه کنید.
