ﺑﯿﻨﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑ ﯾﺎ ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ، ﺑﺮ اﺳﺎس ﭘﺎﺳﺦ ﺣﺴﮕﺮﻫﺎی ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺸﺨﯿﺺ و درک ﺑﻮﻫﺎی ﭘﯿﭽﯿﺪه ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺣﺲ ﺑﻮﯾﺎﯾﯽ اﻧﺴﺎن را ﺗﻘﻠﯿﺪ ﻣﯽﮐﻨﺪ که می‌تواند برای درجه‌بندی محصولات مختلف کشاورزی استفاده شود.
ﭼﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ ﺷﺪه در ﮐﺎرﺧﺎﻧﺠﺎت ﭼﺎیﺳﺎزی، ﺗﺤﺖﺗﺎﺛﯿﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ ﻧﻈﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ آب‌وﻫﻮاﯾﯽ در دوره رﺷﺪ، ﺧﺎک، زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ، و ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ روشﻫﺎی ﻓﺮآوری و آﻣﺎدهﺳﺎزی، دارای ﮐﯿﻔﯿﺖﻫﺎی ﻣﺘﻔﺎوتی هستند.
ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻇﺎﻫﺮی، از دﯾﮕﺮ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﭼﺎی، ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ و ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﻋﻄﺮی آن ﻫﺴت. چنانکه ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯽ ﭼﺎی ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻪ ﺻﻮرت آزﻣﻮن ﺣﺴﯽ و ﺗﻮﺳﻂ اﻓﺮاد ﺧﺒﺮه ﺻﻮرت ﻣﯽﮔﯿﺮد ﮐﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎی ﭼﺎی را ﺑﺮاﺳﺎس ﻋﻄﺮ، رﻧﮓ، ﺑﺎﻓﺖ و ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ.
اﯾﻦ ﻧﻮع ﺑﺎزرﺳﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻮﺛﺮ، اﻣﺎ ﺧﺴﺘﻪﮐﻨﻨﺪه، وﻗﺖﮔﯿﺮ و ﮔﺮان اﺳﺖ. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ، ﻧﺘﺎﯾﺞ ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺴﻤﺎﻧﯽ و رواﻧﯽ ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﻗﺮار ﮔﯿﺮد.
ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی درﺟﻪﺑﻨﺪی ﮐﯿﻔﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی ﺑﻪﻃﻮر ﻋﻤﺪه ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی درﺟﻪﺑﻨﺪی ﮐﯿﻔﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺧﻮاص ﻇﺎﻫﺮی و ﺳﯿﺴﺘﻢﻫﺎی درﺟﻪ ﺑﻨﺪی ﮐﯿﻔﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﯿﻔﯽ دروﻧﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ روش دوم اﻣﺘﯿﺎز ﺑﺮﺟﺴﺘﻪای در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ ﭘﯿﺪا ﮐﺮده اﺳﺖ.
ﯾﮑﯽ از وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻣﻬﻢ ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ، ﺑﻮی ﺳﺎﻃﻊ ﺷﺪه از آنﻫﺎ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺴﯿﺎر ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺗﺮﮐﯿﺒﺎت ﺗﺸﮑﯿﻞدﻫﻨﺪه آن ﻣﺎده ﻏﺬاﯾﯽ اﺳﺖ.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ ﻣﯽﺗﻮان از ﺳﻨﺠﺶ ﺑﻮ ﺑﻪﻋﻨﻮان روﺷﯽ ﭘﯿﺸﺮﻓﺘﻪ و ﻣﻮﺛﺮ ﺑﺮای ﮐﺴﺐ اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺘﻐﯿﺮﻫﺎی ﺗﺎﺛﯿﺮﮔﺬار ﺑﺮ ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﻮاد ﺧﻮراﮐﯽ اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮد.
بینی الکترونیک ، ﺳﺎﻣﺎﻧﻪای ﺑﺮای ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﺗﻤﯿﺰ دادن ﻣﯿﺎن ﺑﻮﻫﺎی ﺗﺸﮑﯿﻞ دﻫﻨﺪه ﯾﮏ راﯾﺤﻪ، ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از آراﯾﻪای از ﺣﺴﮕﺮﻫﺎ اﺳﺖ.
در ﯾﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﯿﻨﯽ الکترونیک ﺑﻮی ﺳﺎﻃﻊ ﺷﺪه از ﻣﻮاد ﻣﻮرد آزﻣﺎﯾﺶ ﺑﻪ آراﯾﻪ ﺣﺴﮕﺮﻫﺎ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎً اﻟﮑﺘﺮودﻫﺎی اﮐﺴﯿﺪ ﻓﻠﺰی ﯾﺎ ﭘﻠﯿﻤﺮﻫﺎ ﻫﺴﺘﻨﺪ رﺳﯿﺪه و ﻫﺮ ﺣﺴﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻮع ﮔﺎزی ﮐﻪ ﺑﻪ آن ﺣﺴﺎس اﺳﺖ، ﺳﯿﮕﻨﺎﻟﯽ را ارﺳﺎل ﻣﯽﮐﻨﺪ.
اﯾﻦ آراﯾﻪ ﺳﯿﮕﻨﺎلﻫﺎ در ﭘﺮدازشﮔﺮ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺗﺸﺨﯿﺺ و ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺑﻮ اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد.
در ﺳﺎلﻫﺎی اﺧﯿﺮ، ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت زﯾﺎدی در زﻣﯿﻨﻪ ﮐﺎرﺑﺮد ﺑﯿﻨﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮑﯽ در ﺗﻌﯿﯿﻦ ﺧﺼﻮﺻﯿﺎت ﮐﯿﻔﯽ ﻣﺤﺼﻮﻻت ﮐﺸﺎورزی و ﻣﻮاد ﻏﺬاﯾﯽ اﻧﺠﺎم ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
ﺑﺮرﺳﯽ روشﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ و دﻗﯿﻖ در زﻣﯿﻨﻪ ﭘﺎﯾﺶ ﮐﯿﻔﯽ ﭼﺎی، ﺗﺎﺛﯿﺮ ﺑﻪﺳﺰاﯾﯽ در ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺗﺒﺪﯾﻠﯽ در ﺣﻮزه ﭼﺎی دارد. از این رو در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ، از ﯾﮏ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﯿﻨﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر اﺳﺘﺨﺮاج وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻋﻄﺮ ﭼﺎی و ﺑﻪﮐﺎرﮔﯿﺮی اﯾﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ ﺑﺮای ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﮐﯿﻔﯽ ﭼﺎی ﺳﯿﺎه اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ.
وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی اﺳﺘﺨﺮاج ﺷﺪه از ﯾﮏ آراﯾﻪ ﺣﺴﮕﺮی ﺷﺎﻣﻞ ده ﺣﺴﮕﺮ ﮔﺎزی ﻣﺨﺘﻠﻒ اﮐﺴﯿﺪ ﻓﻠﺰی، ﺑﺮای ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﭘﻨﭻ ﮔﺮوه ﮐﯿﻔﯽ ﭼﺎی ﺳﯿﺎه ﺑﻪ ﮐﻤﮏ روشﻫﺎی ﮐﻤﻮﻣﺘﺮﯾﮏ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪﻧﺪ.
ﻧﺘﺎﯾﺞ ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ ﻋﻤﻠﮑﺮد ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺒﮑﻪﻫﺎی ﻋﺼﺒﯽ ﻣﺼﻨﻮﻋﯽ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﮐﻠﯽ ۸۸% ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ. روش آﻧﺎﻟﯿﺰ ﺗﺸﺨﯿﺼﯽ ﺧﻄﯽ و ﻣﺎﺷﯿﻦ ﺑﺮدار ﭘﺸﺘﯿﺒﺎن ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ دﻗﺖﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ۷۸ و 86.67 درصد را ﻣﻨﺘﺞ ﺷﺪﻧﺪ.
ﻫﻢﭼﻨﯿﻦ ﺑﺮاﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ روش آﻧﺎﻟﯿﺰ ﻣﺆﻟﻔﻪﻫﺎی اﺻﻠﯽ، ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪ ﮐﻪ ﺣﺴﮕﺮﻫﺎی MQ7 بیشﺗﺮﯾﻦ ﺗﺎﺛﯿﺮ را در ﺟﺪاﺳﺎزی ﮔﺮوهﻫﺎی ﮐﯿﻔﯽ ﭼﺎی داﺷﺖ. ﺑﻪﻃﻮر ﮐﻠﯽ، ﻋﻤﻠﮑﺮد ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ﺑﯿﻨﯽ اﻟﮑﺘﺮوﻧﯿﮏ در ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪی ﮐﯿﻔﯽ ﭼﺎی ﺳﯿﺎه اﯾﺮاﻧﯽ، ﻣﻨﺎﺳﺐ تشخیص داده شد.
منبع:
پیمان، حسین، عادل بخشی پور زیارتگاهی و علیرضا ثنایی فر (۱۳۹۸)؛ به کارگیری سامانه بینی الکترونیک به منظور درجه بندی کیفی چای سیاه ایرانی . فصلنامه فناوری‌های نوین غذایی، دوره ۶، شماره 3.
