تولید غذای آبزیان یک جزء ارزشمند از کشاورزی جهانی است و بررسی وظایف این سیستم تولید مواد غذایی خاص، درک کاملی از استراتژی‌های متنوع مورد استفاده در تامین غذای ما از بدنه‌های آبی را ممکن می‌سازد.
کاوش در دنیای سیستم‌های تولید غذای آبزیان، موزاییکی از تکنیک‌های مورد استفاده برای کشاورزی و برداشت گونه‌های آبزی برای مصرف انسان را آشکار می‌کند.
این سیستم‌ها، مجموعه‌ای از روش‌ها و شیوه‌هایی است که برای کشت، پرورش یا برداشت موجودات آبزی به‌عنوان غذا برای انسان‌ها استفاده می‌شود و ممکن است مستلزم پرورش گونه‌های مختلف آبزی مانند ماهی، نرم‌تن، سخت‌پوستان و گیاهان دریایی خوراکی در محیط‌های کنترل شده باشد.
تولید غذای آبزیان انواع مختلفی از سیستم‌ها را در بر می‌گیرد که بر اساس محیطی که در آن اجرا می‌شود طبقه‌بندی می‌شوند.
آبزی‌پروری: این عمل شامل پرورش موجودات آبزی در محیط‌های کنترل شده است.
ماهیگیری دریایی: عملیاتی است که در آن ماهی‌ها از بدنه‌های آبی طبیعی خارج می‌شوند.
شیلات داخلی: چنین سیستم‌هایی در بدنه‌های آب شیرین- دریاچه‌ها، نهرها و رودخانه‌ها اجرا می‌شوند.
آبزی‌پروری گسترده بر اساس تولید فتوسنتزی محلی و آبزی‌پروری فشرده است که در آن ماهی‌ها با مواد غذایی خارجی تغذیه می‌شوند.
مطالعه تطبیقی سیستم‌های تولید غذای خشکی و آبی
درک تجزیه و تحلیل مقایسه‌ای سیستم‌های تولید غذای خشکی و آبزی از اهمیت ذاتی برخوردار است. علی‌رغم هدف کلی تولید مواد غذایی، این دو سیستم تفاوت‌های متمایزی را در درجه اول بر اساس محیطی که در آن کار می‌کنند، دارند.
به عنوان مثال، کشاورزی آبی نسبت به کشاورزی زمینی در استفاده کارآمد از منابع مکانی، مزیت عمده‌ای دارد. به عنوان مثال، ماهی از کل حجم آب در یک مزرعه استفاده می‌کند، بنابراین تولید غذای بیشتری را در واحد سطح در مقایسه با شیوه‌های کشاورزی مبتنی بر زمین ممکن می‌کند.
کاوش در شیوه‌های تولید غذای بیوم آبزی
زیست‌های آبزی به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند – آب شیرین و دریایی که هر کدام روش‌های خاصی برای تولید مواد غذایی دارند.
بیوم آب شیرین به توده‌های آبی با حداقل غلظت نمک اطلاق می‌شود. این گونه زیستگاه‌ها، به عنوان چند مورد، دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و برکه‌ها هستند. از سوی دیگر، زیست‌های دریایی شامل اقیانوس‌ها، صخره‌های مرجانی و مصب‌ها هستند که غلظت نمک بالاتری دارند.
در قلب تولید غذای آبزیان، دیدگاهی جامع نهفته است که جنبه‌های متعددی را در بر می‌گیرد که زیست شناسی، فناوری، علوم محیطی و موارد دیگر را در بر می‌گیرد.
هنگامی که به جنبه‌های جدایی‌ناپذیر تولید غذای آبزی اشاره می‌شود، به طور گسترده مناطقی مانند گونه‌های موجودات آبزی پرورشی، مراحل چرخه زندگی آن‌ها، فناوری‌های به کار گرفته شده، مدیریت محیط، کنترل بیماری، مدیریت خوراک و عوامل ضروری را پوشش می‌دهد.
تعیین کیفیت و ایمنی در تولید غذای آبزیان بسیار مهم است. این جنبه حیاتی شامل دقت، پایبندی به اقدامات نظارتی و تلاش مستمر برای بهبود است تا اطمینان حاصل شود که غذای تولید شده نه تنها با کیفیت بالا بلکه برای مصرف نیز بی‌خطر است.
مواردی چون مانند آلودگی آب، شیوع بیماری در میان گونه‌های پرورش‌یافته، یا تجمع سموم، رعایت دقیق استانداردهای ایمنی و کیفیت از اهمیت بالایی برخوردار است.
ایمنی در تولید غذای آبزی به اقداماتی اطلاق می‌شود که برای پیشگیری، کنترل و کاهش خطراتی که منجر به بیماری‌ها یا سموم در محصولات غذایی می‌شود، اجرا می‌شود و از این طریق اطمینان حاصل می‌شود که این محصولات برای مصرف انسان ایمن هستند.
از سوی دیگر، کیفیت شامل ویژگی‌های کالاهای غذایی است که بر ارزش آن‌ها چون ارزش غذایی، ظاهر، طعم و تازگی تاثیر می‌گذارد.
برای مثال، در یک سناریوی پرورش میگو، اقدامات ایمنی ممکن است شامل نظارت و آزمایش منظم کیفیت آب برای جلوگیری از عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، در کنار استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها تحت مقررات سختگیرانه باشد.
اقدامات کیفیت ممکن است شامل اطمینان از کیفیت تغذیه‌ای خوراک میگو، بررسی منظم سلامت میگوها، حفظ دمای بهینه آب و سطوح اکسیژن و استفاده از روش‌های برداشت ایمن و بهداشتی برای اطمینان از تازگی باشد.
اقدامات نظارتی برای ایمنی تولید مواد غذایی در آب
درست مانند تولید غذای زمینی، تولید غذای آبزی نیز از اقدامات نظارتی سختگیرانه پیروی می‌کند. این‌ها توسط نهادهای حاکم برای اطمینان از حفظ سطح پایه ایمنی تعیین شده است.
در زمینه تولید غذای آبزیان، اقدامات نظارتی، پروتکل‌ها یا استانداردهایی هستند که از نظر قانونی اجرا می‌شوند تا اطمینان حاصل کنند که محصولات غذایی آبزی ایمن، مغذی، و برداشت اخلاقی هستند.
آن‌ها اغلب شامل بازرسی‌های بهداشتی و ایمنی، پروتکل‌های ردیابی و اعمال قوانین کشاورزی هستند.
با بررسی عمیق‌تر مقررات ایمنی مواد غذایی در آب، یک مثال اصلی که باید در نظر گرفت، قوانین اتحادیه اروپا (EU) در مورد ایمنی غذا و خوراک است.
به گفته اتحادیه اروپا، شرکت‌های مواد غذایی، مسئولیت اصلی ایمنی مواد غذایی را بر عهده دارند. این نیاز گسترده شامل نظارت و کنترل دقیق در تمام مراحل تولید، فرآوری و توزیع است.
در صحنه جهانی، Codex Alimentarius با ارائه دستورالعمل‌ها و کدهای شیوه‌های مربوط به ایمنی و کیفیت غذای آبزی پروری، نقشی محوری ایفا می‌کند.
بهبود کیفیت در تولید غذای آبزیان
راه‌های زیادی برای افزایش کیفیت در تولید غذای آبزی وجود دارد که از جنبه‌های ظریف کشت گرفته تا شیوه‌های برداشت آگاهانه را شامل می‌شود.
بهبود کیفیت در تولید غذای آبزیان به کاربرد شیوه‌های کشاورزی بهتر، نوآوری در فناوری و مدیریت، پرورش و رشد دقیق موجودات آبزی و دقت در مراحل برداشت و فرآوری اشاره دارد که منجر به سیری به سمت ارزش غذایی بالاتر، طعم بهتر و افزایش طراوت می‌شود.
به عنوان مثال، یک عملیات پرورش ماهی را در نظر بگیرید، بهبود کیفیت می‌تواند شامل مراحلی مانند استفاده از خوراک ماهی با کیفیت بالا و متعادل، پرورش انتخابی ماهی برای افزایش صفات مورد نظر، مدیریت مداوم کیفیت آب و حفظ تراکم مناسب ذخایر باشد.
از نظر برداشت و فرآوری، اقدامات بهبود می‌تواند شامل روش‌های برداشت انسانی و سریع، نگهداری فوری در شرایط سرد پس از برداشت برای کاهش فساد و حفظ تازگی و اطمینان از تجهیزات پردازش تمیز و بهداشتی برای به حداقل رساندن خطر عفونت‌های ناشی از غذا باشد.
با این وجود، حفظ و بهبود کیفیت تولید غذای آبزیان یک تلاش همیشگی است که مستلزم سیاست‌های منسجم، مدیریت دقیق و نگاه بی‌امان به نوآوری است.
برای به دست آوردن درک جامعی از تولید غذای آبزیان، ضروری است که در سیستم‌های متفاوتی که این بخش را در بر می‌گیرد، کاوش کنیم. با انجام یک تحلیل مقایسه‌ای، می‌توان ویژگی‌ها، مزایا و چالش‌های ذاتی هر سیستم را به همراه اثرات بالقوه زیست محیطی آن‌ها مشخص کرد.
کشاورزی دریایی به طور گسترده به کشت ارگانیسم‌های دریایی در زیستگاه‌های بومی یا محوطه‌های مناسب برای اهداف تجاری اشاره دارد. این شامل انواع گونه‌های دریایی مانند ماهی، صدف دریایی و جلبک دریایی است.
در مقابل، آبزی پروری داخلی معمولاً به معنی پرورش گونه‌های آب شیرین مانند کپور، تیلاپیا و گربه ماهی در استخرهای دست‌ساز، مخازن یا آب‌های بازسازی شده است. این سیستم عموماً در محدوده‌های جغرافیایی دور از دریا یا اقیانوس، معمولاً در مناظری مانند تالاب‌ها و شالیزارها عمل می‌کند.
یک نمونه ایده آل از Mariculture، پرورش صدف است که اغلب از تکنیک‌های قفسه و کیسه، لانگ لاین یا کشت کف برای پرورش صدف در آب‌های ساحلی استفاده می کند. نمونه‌ای از آبزی پروری داخلی، پرورش ماهی تیلاپیا در آب شیرین است
حوضچه‌هایی که در آن، حوضچه‌های خاکی آب‌های مصنوعی یا طبیعی هستند که برای کشاورزی کنترل‌شده تیلاپیا استفاده می‌شوند. ماهی‌ها اغلب با غذاهای فرموله شده تغذیه می‌شوند و مواد مغذی لازم برای رشد را در اختیار آن‌ها می‌گذارند.
در حالی که سیستم‌های تولید غذای آبزی به پاسخگویی به تقاضای جهانی برای غذاهای دریایی کمک می‌کند، آن‌ها همچنین می‌توانند چالش‌های زیست محیطی قابل توجهی ایجاد کنند.
به عنوان مثال، Mariculture می‌تواند به طور ناخواسته گونه‌های غیر بومی را وارد زیستگاه های محلی کند و به طور بالقوه به تنوع زیستی بومی آسیب برساند.
این کشت همچنین می‌تواند به اوتروفیکاسیون کمک کند، فرآیندی که در آن مواد مغذی اضافی در بدنه‌های آبی منجر به رشد متراکم گیاهان و مرگ حیوانات به دلیل کاهش اکسیژن می‌شود.
از سوی دیگر، آبزی پروری داخلی ممکن است بر منابع آب شیرین فشار وارد کند زیرا این عملیات اغلب به ورودی آب قابل توجهی نیاز دارد. علاوه بر این، اگر به درستی مدیریت نشود، پساب‌های تخلیه شده از این مزارع نیز می‌تواند منجر به رواناب مواد مغذی شود که بر کیفیت آب محلی تأثیر می‌گذارد.
نوآوری‌ها و چالش‌ها در تولید غذای آبزیان
فن‌آوری‌های نوظهور، مسیرهای جدیدی را در حوزه تولید غذای آبزی ترسیم می‌کنند و بازده قابل توجهی را پرورش می‌دهند. با این حال، این پیشرفت‌ها با انبوهی از چالش‌ها همراه است که برای تضمین پایداری بلندمدت باید مورد توجه قرار گیرند.
نوآوری‌ها در تولید غذای آبزی ممکن است شامل استفاده از تکنیک‌های پرورشی پیشرفته، آبزی‌پروری دقیق، سیستم‌های ایمنی زیستی، انتخاب ژنومی، نوآوری‌های تغذیه و جایگزین‌های خوراک پایدار باشد.
چالش‌ها ممکن است شامل اثرات زیست‌محیطی، مدیریت بیماری، محدودیت‌های نظارتی و مسائل مربوط به پذیرش اجتماعی باشد.
آبزی‌پروری دقیق، این تکنیک نوآورانه شامل استفاده از ابزارها و فناوری‌های دیجیتالی مانند حسگرها، هواپیماهای بدون سرنشین و تصاویر ماهواره‌ای – برای بهینه سازی عملکرد، بهبود رفاه حیوانات و کاهش اثرات زیست محیطی است.
در حالی که این فناوری‌ها نویدبخش هستند، اما با چالش‌هایی مانند هزینه بالای پیاده‌سازی، مسائل مربوط به حفظ حریم خصوصی داده‌ها و منحنی یادگیری شیب‌دار برای کشاورزان سنتی همراه هستند.
پیشرفت‌های تکنولوژیکی در سیستم‌های تولید غذای آبزیان
پیشرفت‌های تکنولوژیکی در قلمرو تولید غذای آبزیان متحول شده است. از هوش مصنوعی گرفته تا بیوتکنولوژی، این ابزارهای پیشرفته، پتانسیل اصلاح روش‌های تولید را ارائه می‌دهند.
پیشرفت‌های فناوری در این بخش به استفاده از دستگاه‌ها، ابزارها، سیستم‌ها و فناوری‌های مدرن برای بهینه‌سازی فرآیندهای تولید غذای آبزی اشاره دارد.
موارد استفاده ممکن است شامل تجزیه و تحلیل پیش‌بینی‌کننده برای مدیریت بیماری، سیستم‌های بهینه‌سازی خوراک مبتنی بر هوش مصنوعی یا کاربردهای بیوتکنولوژیکی برای پرورش انتخابی باشد.
به عنوان مثال، استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین در آبزی روری را در نظر بگیرید. هواپیماهای بدون سرنشین، دید چشم پرنده‌ای از عملیات کشاورزی ارائه می‌دهند، امکان نظارت از راه دور، پارامترهای کیفیت آب، پیش‌بینی شکوفه‌های جلبکی مضر یا شناسایی حملات شکارچیان را فراهم می‌کنند.
با این حال، این فناوری‌ها باید با نیازهای منحصر به فرد هر مزرعه سازگار شوند و کشاورزان باید آموزش ببینند
با کاوش عمیق‌تر، آینده تولید غذای آبزی ممکن است به آبزی پروری یکپارچه چند تغذیه‌ای (IMTA) بستگی داشته باشد. این سیستم نوآورانه، گونه‌های مختلف را با هم پرورش می‌دهد به گونه‌ای که زباله‌های یک گونه، غذای گونه دیگر می‌شود.
این منجر به استفاده کارآمد از منابع و کاهش ضایعات می‌شود، بنابراین به سمت یک مدل اقتصاد دایره‌ای در تولید غذای آبزی سوق می‌یابد.
در شیوه‌هایی مانند پرورش دریایی که گونه‌های غیربومی اغلب در آب‌های آزاد رشد می‌کنند، خطر فرار این موجودات به طبیعت و تبدیل شدن به گونه‌های مهاجم وجود دارد.
چنین رویدادهایی می‌توانند اختلالات قابل توجهی در اکوسیستم‌های محلی و تنوع زیستی ایجاد کنند. از سوی دیگر، زمانی که به طور مسئولانه تمرین شود، مانند آبزی‌پروری یکپارچه چند تروفیک (IMTA)، تولید غذای آبزی می‌تواند سلامت اکوسیستم را بهبود بخشد و تنوع زیستی را افزایش دهد.
آبزی‌پروری در جهان
در دنیا، تمرکز نروژ بر پرورش ماهی آزاد در قفس‌های دریایی، تاکید چین بر آبزی‌پروری حوضچه‌ای چند گونه و در آمریکا، پرورش میگو در سیستم‌های چرخشی داخلی است. هر یک از این سناریوها منعکس‌کننده یک مسیر متمایز در چشم‌انداز وسیع‌تر تولید جهانی غذای آبزیان است.
در حالی که کشورهایی مانند ژاپن و شیلی نوآوران پیشرو در توسعه فناوری‌های پایدار و پیشرفته دریانوردی هستند، کشورهایی مانند بنگلادش و ویتنام تلاش‌های خود را بر روی آبزی پروری آب شیرین در مقیاس کوچک و با منابع محدود برای حمایت از معیشت محلی و امنیت غذایی متمرکز می‌کنند.
ایمنی در این زمینه به پیشگیری و کنترل خطرات اشاره دارد، در حالی که کیفیت، ویژگی‌هایی مانند ارزش غذایی، ظاهر، طعم و تازگی را در بر می‌گیرد.
روش های اصلی تولید غذای آبزیان در انگلستان ماهیگیری دریایی، پرورش آبزیان (پرورش ماهی، صدف و جلبک دریایی) و پرورش نرم‌تنان است. روش‌های دیگر شامل گرفتن سخت‌پوستان و جمع‌آوری جلبک دریایی وحشی است.
در بریتانیا، رایج‌ترین گونه‌های آبزی پرورشی برای تولید غذا شامل ماهی آزاد اقیانوس اطلس، قزل‌آلای رنگین‌کمان، صدف آبی، صدف اقیانوس آرام و خرچنگ اروپایی است.
تغییرات اقلیمی بر تولید غذای آبزیان در بریتانیا تأثیر می‌گذارد، عمدتاً از طریق افزایش دمای دریاها که مناسب بودن زیستگاه و در دسترس بودن را تغییر می‌دهد، شدت طوفان را افزایش می‌دهد که بر زیرساخت‌ها تأثیر می‌گذارد، باعث اسیدی شدن اقیانوس‌ها می‌شود که بر سلامت صدف‌ها تأثیر می‌گذارد.
اقدامات پایدار در تولید غذای آبزیان شامل ارتقای تنوع زیستی، به حداقل رساندن تولید آلودگی، حفظ کیفیت آب، کاهش بیماری ماهی از طریق تغذیه و پرورش مناسب و به کارگیری مدیریت مسئولانه خوراک است. این‌ها سلامت اکوسیستم‌های آبی را در عین دستیابی به اهداف تولید تضمین می‌کنند.
