فسفر یکی از عناصر مهم در تغذیه گیاهان است و به‌عنوان یکی از اجزای کلیدی در رشد ونمو انواع غلات محسوب می‌شود . تشخیص کمبود فسفر در غلات از کمبود سایر اجزا مانند نیتروژن و پتاسیم دشوارتر است.
مهم است، بدانید که در صورت کمبود فسفر هیچ ماده مغذی دیگری نمی تواند جایگزین آن در خاک شود. در مراحل رشد اولیه گیاهانی مانندگندم، جو، ذرت وچاودار، معمولاً گیاه علائم خاصی از کمبود فسفر، نسبت به سایر کمبودهای دیگر، نشان نمی‌دهد.
چنانچه شما هم با این مشکل در کاشت غلات مواجه هستید، با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید، تا بهترین نکات را به شما آموزش دهیم.
علائم کمبود فسفر در غلات
فسفردر گروه عناصر پرمصرف در خاک است و تحرک زیادی در اندام‌های گیاه دارد.وقتی کمبود فسفر ایجاد می‌شود، از برگ های پیر به‌سمت برگ های جوان و قسمت‌هایی که در حال رشد فعال هستند، حرکت می‌کند. در نتیجه، واکنش‌های مختلف به کمبود فسفر به سرعت در گیاه مشاهده می‌شوند.
فسفر در افزایش رشد غلات وقوی شدن ریشه‌ها، نقش مهمی دارد. همچنین در ارتقا کیفیت دانه انواع مختلف گندم و جو و افزایش مقاومت گیاه در برابر خشکی مشارکت دارد. جذب این عنصر نیز مانند بعضی از عنصرهای دیگر در خاک‌های قلیایی و اسیدی توسط گیاه کاهش می‌یابد.
زمانی که کمبود فسفر در غلات مانند انواع گندم، جو، ذرت و چاودار پیش می‌آید، تغییر رنگ غیرعادی از خود نشان می‌دهند. علائم کمبود فسفر در گیاهان معمولاً رنگ آنهاست، در برگ‌ها رنگ به‌سمت سبز مایل به آبی تیره می‌رود و رنگ ساقه نیز به‌سمت بنفش تغییر می‌یابد. درجه بنفش بودن ساقه به ساختار ژنتیکی گیاه مربوط است، در برخی از ارقام ذرت این میزان تغییر رنگ به‌مراتب بیشتر است. بروز رنگ بنفش به‌علت انباشت قندهایی است که در برگ‌های گیاه موجود است. این حالت به‌خصوص در ماه های سرد سال در مناطق سرد، خشک و کوهستانی کشور بیشتر مشاهده می شود.
بطور کلی، مشخص‌ترین نشانه کمبود فسفر در مراحل اولیه رشد رویشی همه ارقام گندم، کاهش توانایی رشد و تعداد پنجه(هر دانه گندم و جو بعد از سبز شدن ۲ تا ۵ ساقه تشکیل می‌دهد که یکی از آن‌ها ساقه اصلی است و به سایر ساقه‌ها پنجه گفته می‌شود) است. همچنین در همه ارقام گندم و جوکاهش ارتفاع بوته،کاهش رشد ریشه،پیچیده شدن برگ ها و تاخیر در رسیدن دانه ها مشاهده می شوند.
برگ های گیاهان مبتلا به کمبود فسفر ابتدا از قسمت نوک زرد شده و گسترش آن به طرف قاعده گیاه ادامه پیدا می کند. بعضی از برگ ها رنگ سبز تیره دارند و برگ‌های مسن در نوک، لبه‌ها و همچنین ساقه گیاه به رنگ ارغوانی مایل به قرمز تغییر رنگ می‌یابند. چنانچه مشاهده این تغییر رنگ در برگ ها و ساقه مورد توجه قرار نگیرد، این کمبود به سمت قسمت های دیگر گیاه مانند میوه و دانه می رود و در نهایت کمبود فسفر در مراحل انتهایی رشد گیاه سبب تأخیر و نامنظمی در رسیدگی دانه و تولید خوشه‌های کوچک در گندم و جو می‌شود.
یک مشکل بزرگ در مزارع غلات این است که در خاک در کشت اول تقریبا۲۰ % فسفر مصرف شده مورد استفاده گیاه قرار می گیرد و ۸۰ % آن در خاک تثبیت شده و به شکل غیر قابل دسترس گیاه تجمع می یابد. تجمع بیش از حد فسفر منجر به کاهش عملکرد و کم شدن پروتئین دانه های ارقام مختلف انواع غلات خصوصا گندم می شود.
درمان کمبود فسفر در غلات
برای پیشگیری از کمبود فسفر به طور معمول باید سطح فسفر موجود در خاک را به دقت افزایش داد. به طور متوسط غلظت فسفر در بیشتر ارقام گندم جو ذرت و چاودار باید در محدوده ۰.۱۵ تا ۰.۳۲ باشد. اما سوال مهم مزرعه داران و کشاورزان این است که چطور باید متوجه کمبود فسفر در مزارع غلات شد؟
بهترین پاسخ به این سوال بررسی دقیق خاک است. ابتدا باید pH خاک را بدقت بررسی کرده و تنظیم کنید. فسفر در pH بین ۶ و ۷ کمترین پیوند را ایجاد می کند که باعث می شود این ماده مغذی برای گیاهان قابل استفاده شود. در این دامنه اسیدیته احتمال جذب فسفر افزایش یافته و احتمال کمبود فسفر کاهش می یابد.
اگر هر ۴ ماه یکبار نمونه خاک را به آزمایشگاه بفرستید، تا میزان فسفر خاک اندازه گیری شود، به راحتی می توانید کمبود فسفر را با مصرف کودهای فسفاته جبران کنید. دقت کنید که قبل از تهیه کود باید از نوع کود انتخابی برای درمان گیاه مطمن شوید، زیرا انتخاب اشتباه کود نه تنها سودی برای گیاه ندارد، که موجب آسیب بیشتر به آن نیز می‌شود.
استفاده از کودهایی مانند: سوپرفسفات، فسفات آلومینیوم، کود کامل وفسفر بالا(جامد یا مایع) و از نوع ۱۰-۵۲-۱۰ مناسب ترین کودها برای درمان کمبود فسفر هستند. اما نکته مهم این است که همه کودهای فسفردار در همان سال اول توسط گیاهان جذب نمی‌شوند، بلکه مقداری از آن در سال‌های بعد وارد فاز محلول خاک شده و مورد استفاده ریشه گیاهان قرار می‌گیرند. معمولا توصیه می شود که کودهای فسفره را قبل از کاشت گندم و یا هم زمان با کاشت بذر استفاده نمایید. مصرف فسفر در این دوره تأثیر زیادی بر روی تعداد پنجه و توسعه سیستم ریشه ای دارد.
از طرفی چون حرکت فسفر در خاک کند است و قسمت زیادی از کود فسفری مصرفی در سطح خاک باقی مانده و باعث کاهش کارایی کود فسفری می شود، معمولا استفاده از کودهای طبیعی و خانگی حاوی فسفر بسیار مورد توجه هستند. یکی از این موارد کودهای تهیه شده از پوست موز است که غنی از فسفر و پتاسیم هستند و باعث بهبود فرایند فتوسنتز در غلات می شوند. همچنین باعث جذب بیشتر فسفردر خاک نسبت به کودهای شیمیایی فسفاته می شوند.
دقت کنید که تغذیه و کوددهی انواع غلات معمولا در مرحله پنجه بسیار مهم و ضروری است. پنجه در اغلب اوقات، بیش از ۸۰ درصد عملکرد دانه ی غلات خصوصا گندم و جو را تحت تاثیر قرار می دهد.در این مرحله بهتر است از محلول پاشی کودهای ریزمغذی برای جذب بهتر فسفر استفاده کنید. محلول پاشی در مرحله پنجه زنی برای انواع غلات خصوصا گندم و جو می تواند سبب افزایش عملکرد و کیفیت دانه غلات شود. مصرف عناصر پرتحرک و پرمصرف مانند فسفر در مرحله پنجه زنی انواع غلات به روش محلول پاشی بهترین تاثیرگذاری را خواهد داشت. با محلول پاشی، فسفر به خوبی جذب برگ ها شده و در نتیجه، راندمان جذب فسفر در بهترین شرایط به ۹۰ درصد می رسد. باید دقت کنید که اگر در مناطق سرد وخشک هستید مقدار زیاد این نوع محلول پاشی ها باعث افزایش حساسیت به سرما شده و بر کیفیت محصول تاثیرگذاراست.
جمع بندی
عنصر فسفر نیز دربهبود عملکرد گندم اهمیت بسزایی دارد؛ تا جایی که این عنصر موجب تحریک نمو ریشه، افزایش پنجه زنی، افزایش تعداد خوشه و نهایتا نمو خوب دانه می شود.
عنصر فسفر در خاک‌های اسیدی به وسیله آلومینیوم و آهن و در خاک‌های قلیایی به وسیله آهک تثبیت شده که باعث کاهش حلالیت فسفر در خاک شده و در نتیجه به کاهش جذب فسفر توسط ریشه گیاهان منجرمی‌شود.
از آنجایی که غلات،خصوصا گندم، بعنوان مهمترین منبع تغذیه هستند، لازم است تا در مراحل اولیه رشد انواع ارقام گندم، جو، ذرت و چاودار یعنی حدود ۵ تا ۶ هفته اول فسفر کافی در اختیار ریشه گیاه قرار گیرد.
به شما توصیه می کنیم حتما علاوه برنظارت دقیق و مشاهده علائم کمبود در برگ انواع غلات، از بررسی خاک و انجام آزمایش اندازه گیری میزان فسفر خاک غافل نشوید، تا بتوانید محصول باکیفیت بالا،مرغوب و بازار پسند را در مزرعه یا باغتان داشته باشید.
مطلب جدید و خوبی بود خیلی کامل