ایران یکی از پنج کشور صادرکنندهی خرما به شمار میرود و بیشتر تولیدات نیز بصورت فلهای از کشور خارج میشوند. حدود 250 هزار هکتار نخلستان در ایران وجود دارد که چهاربرابر نخلستانهای مصر است.
با این وجود، کشور مصر با تولید یک میلیون و 695 هزار تن در رتبه نخست بوده و کشور ایران با تولید یک میلیون و 66 هزار تن در رتبه دوم قرار دارد. کشور مصر توانسته است میزان تولید خرمای خود را از هر هکتار به 6 برابر جهانی برساند و این در حالی است که میانگین تولید خرما در جهان برای هر هکتار، 6 هزار و 252 کیلوگرم است.
ایران از لحاظ سطح زیرکشت در بین همهی کشورهای تولیدکنندهی خرما در رتبه نخست ولی از لحاظ میزان عملکرد (تن در هکتار) در رتبه چهارم قرار دارد و علت این مسئله، نبود راهبردهای مشخص ارتقای شاخصهای بهرهوری، بهرهمند نشدن از فناوریهای بروز برای افزایش ارزش افزوده و رسیدن به قیمت رقابتی است.
به گفتهی مدیرعامل سازمان منطقه آزاد چابهار در امور بینالملل، پایین بودن عملکرد، استفاده از اراقام نامناسب، نبود تغذیه بهینه و اصولی نخلستانها و نبود آبیاری مناسب از جمله موانع پیش روی صنعت خرمای کشور است.
همچنین مواردی چون بروز پدیدههای خشکسالی، گردوخاک در استانهای خرماخیز و شور شدن ذخایر آبهای زیرزمینی علاوه بر کاهش تولید، کاهش کیفیت این محصول را نیز نتیجه میدهد.
استان سیستانوبلوچستان بالاترین سطح زیرکشت را در کشور دارد و استانهای خوزستان، بوشهر، هرمزگان، فارس و کرمان در ردههای بعدی قرار دارند. از نظر میزان عملکرد نیز، جنوب کرمان در رتبهی اول، کرمان در رتبهی دوم، فارس، هرمزگان و سیستانوبلوچستان در رتبههای دیگر هستند.
محمد میری، علت اصلی کیفیت پایین خرمای تولیدی ایران را عواملی چون استفاده از ارقام نامناسب، مدیریت نامطلوب نخلستانها، شیوه نامناسب برداشت و حملونقل، شیوه نامناسب فرآوری و بستهبندی، نبود استاندارد کیفی ارقام، کمبود انبارها و سردخانهها، نبود استاندارد بهداشت و نبود فرآیند کنترل کیفی میداند.
همچنین ضعف قوانین در زمینه مقررات و موازین بهداشتی در هنگام برداشت و پس از برداشت و نبود قوانین و مقررات و موازین جامع، برای ارتقای سطح بهداشتی خرمای صادراتی و نحوه بستهبندی آن مطابق با معیارهای بهداشتی اتحادیه اروپا و جهان وجود دارد.
در زمینهی فرآوری و بستهبندی نیز، کشورهای تونس و مصر، میتوانند الگوهایی موفقی برای ایران باشند، درآمد کشور تونس از صادرات خرما، هفت برابر درآمد ارزی کشور مصر، چهار برابر امارات، سه برابر ایران و دو برابر عربستان است.
همچنین کشورهایی چون فرانسه، انگلیس و هلند با وارد کردن فلهای این محصول و فراوری و بستهبندی مناسب آن از ارزش افزوده این محصول در بازارهای جهانی بهرهمند میشوند.
هزینه بستهبندی در ایران به دلیل وجود تعرفهها و حقوق گمرکی بالا برای واردات کارتن و مواد اولیه بستهبندی خرمای صادراتی موجب بالا بودن هزینه بستهبندی خرما در ایران نسبت به سایر کشورها بویژه امارات است.
کشورهای پاکستان و امارات، سالانه حدود 200 هزار تن خرمای فلهای ایران را بستهبندی و به کشورهای مختلف جهان صادر میکنند.
صنایع تبدیلی در زمینهی فرآوری خرماهایی با درجه و کیفیت پایین میتواند ورود کرده و با تولید شیره خرما، قند مایع، سرکه، مواد صنعتی مثل الکل و با استفاده از ضایعات (تفاله و هسته) برای خوراک دام و سایر اقلام خوراکی و دارویی فعالیت کنند.
حدود سه هزار رقم خرما در جهان شناخته شده که 400 رقم آن در ایران وجود دارد. ارقام مضافتی، استعمران، پیارم، زاهدی، کبکاب، هلیهای و رَبی از بهترین ارقام خرمای ایران به شمار میروند.