دانه های روغنی دارای خواص مفیدی برای سلامتی هستند. از این رو علاوه بر آنکه این دانهها به صورت خام مورد استفاده قرار می‌گیرند، طی فرآیندهای خاصی نیز روغن‌گیری شده و به مصارف مختلف می‌رسند. در این مطلب شما را با روش‌های رایج روغن‌گیری از دانه های روغنی آشنا می‌سازیم:
روغن‌گیری با روش پرس (گرم و سرد)
در روغن‌گیری به روش پرس، همانگونه که از نامش مشخص است، این فرآیند با وارد کردن فشار مکانیکی به دانه های روغنی انجام می شود. تفاوت پرس گرم و سرد نیز در دمای روغن استخراجی از دانهها است.
-
روغن‌گیری به روش پرس گرم
در روش پرس گرم، روغن‌گیری دانه‌های روغنی به کمک دستگاههای خاص انجام میشود. در این روش، دمای روغن به دست آمده از دانهها بین ۱۸۰ تا ۲۲۰ درجه سانتیگراد بوده و به دلیل دمای زیاد روغن استخراجی، بسیاری از ویتامین‌های دانهها نیز از بین میرود. از سویی دیگر مقدار روغن استخراج شده در روش پرس گرم در مقایسه با سایر روش‌ها بیشتر بوده و به همین دلیل این نوع روغن‌گیری از نظر اقتصادی و صنعتی به صرفه‌تر است.
-
روغن‌گیری به روش پرس سرد
در روغن‌گیری به روش پرس سرد، دمای روغن استخراجی بین 30 الی 40 درجه سانتیگراد است و به همین علت، مقدار روغن کمتری از دانهها به دست می‌آید. در این روش، خواص طبیعی دانهها حفظ شده و روغن با کیفیت‌تری تولید میشود. البته این روغن‌ها نسبت به سایر روغن‌های تصفیه‌شده، خواص تغذیه‌ای بیشتری دارا هستند ولی ماندگاری آنها کمتر است.
روغن‌گیری به روش حلال
روغن‌گیری با حلال روش دیگری است که برای دانه‌هایی که حجم روغن کمی دارند، انجام میشود.
استخراج با حلال به انحلال ترجیحی روغن از طریق تماس دانه‌های روغنی با یک حلال مایع اشاره دارد. این کارآمدترین روش برای بازیابی روغن از دانه‌های روغنی است. راندمان به آماده‌سازی دانه روغنی قبل از استخراج، دما، و طراحی تجهیزات بستگی دارد. انتظار میرود که روغن باقیمانده در کنجاله پس از استخراج با حلال تجاری کمتر از یک درصد باشد.
در صنعت روغن‌ها و چربی‌ها از چهار نوع حلال بهره می‌برند: هگزان، استون، اتانول و متانول، چنانکه هگزان برای استخراج روغن یا چربی از دانه‌های روغنی و هگزان یا استون برای تفکیک و اتانول در تولید پروتئین‌های گیاهی خوراکی استفاده میشود.
بادام زمینی، کنجد و بسیاری از دانه‌های روغنی که روغن زیادی دارند، ابتدا می‌بایست توسط دستگاههای پرس روغن‌گیری شده و سپس باقیمانده‌ی روغن آنها توسط حلال جدا شود.
با این حال، استفاده از هگزان به عنوان یک حلال منجر به عواقب متعددی مانند آلودگی هوا و سمیت میشود که همین امر باعث شده تا به دنبال گزینه‌های جایگزین باشند.
حلال‌های سبز می‌توانند یک رویکرد امیدوارکننده برای جایگزینی استخراج با حلال باشند. در این بررسی، حلال‌های سبز و فناوری آنزیمی پتانسیل بالایی برای استخراج روغن در صنعت دانه‌های روغنی دارا هستند.
حلال‌های سبز یا به طور طبیعی (آب و دی‌اکسید‌کربن) یا بقایای کشاورزی (ترپن‌ها) هستند که مانند حلال‌های معمولی دارای خواص انحلال‌پذیری خوبی هستند. «ترپن‌ها» عمدتاً از منابع کشاورزی مشتق می‌شوند. به عنوان مثال، دی‌لیمونن از پوست مرکبات به دست می‌آید.
حلال‌زدایی
پس از استخراج روغن، حلال باقیمانده در کنجاله (دانه‌های مصرف شده) در یک دستگاه حلال‌زدایی که ممکن است دارای بخش‌های حلال‌زدایی و برشته‌کردن باشد، خارج میشود. البته کنجاله باید به اندازه کافی گرم شده تا حلال تبخیر شود، اما با این وجود، ارزش غذایی آن کاهش نمی‌یابد.
بازیابی حلال از میسلا (روغن + حلال) در ستون‌های تقطیر انجام میشود، یک ستون اضافی که به طور غیرمستقیم با بخار، گرم میشود تا حلال و رطوبت باقی مانده در روغن را حذف کند.
بخارات حلال از ستون‌های تقطیر و جداسازی متراکم شده و به استخراج‌کننده بازیافت می‌شوند، روغن پس از جداسازی، فرآیند پالایش را طی می‌کند که باعث حذف اجزای نامطلوب در روغن میشود.
