الیاف آباکا از یک فیبر برگ گیاهی است که فیبر آن از ساقه برگ گیاه استخراج می‌شود البته این گیاه با نام کنف مانیل نیز شناخته می‌شود و ظاهری شبیه به گیاه موز دارد اما از نظر خواص و کاربرد کاملاً متفاوت است.
این گیاه از خانواده Musasea بومی آسیا است و در مناطق مرطوب از جمله در فیلیپین و شرق اندونزی و به صورت تجاری در اکوادور و کاستاریکا کشت می‌شود.
الیاف آباکا به طور گسترده برای تولید طناب، پارچه‌های بافته شده، کیسه‌های چای، کاغذ صافی و اسکناس استفاده می‌شود.
آباکا، قوی‌ترین الیاف طبیعی در نظر گرفته می‌شود و سه برابر قوی‌تر از فیبر سیزال است و نسبت به بسیاری از الیاف گیاهی در برابر تجزیه آب شور بسیار مقاوم‌تر است. در مقایسه با الیاف مصنوعی مانند ابریشم مصنوعی و نایلون، الیاف آباکا در هر دو حالت مرطوب و خشک دارای استحکام کششی بالاتر و ازدیاد طول کمتری است.
تاریخ رشد گیاه
این گیاه بومی فیلیپین است و در سال 1925، هلندی‌ها کشت آن را در سوماترا آغاز کردند و وزارت کشاورزی ایالات متحده، کاشت‌هایی را در آمریکای مرکزی ایجاد کرد.
این گیاه نزدیک به گیاه موز (Musa sapientum) و شبیه آن است و از پایه رشد می‌کند که تا حدود 25 ساقه گوشتی و بدون الیاف تولید می‌کند و یک خوشه مدور به نام حصیر یا تپه را تشکیل می‌دهد.
هر ساقه حدود 5 سانتی‌متر (2 اینچ) قطر دارد و حدود 12 تا 25 برگ با ساقه‌های برگ یا دمبرگ روی هم می‌دهد که ساقه گیاه را غلاف می‌کند تا یک تنه کاذب علفی (غیر چوبی) به قطر حدود 30 تا 40 سانتی‌متر تشکیل دهد.
تیغه برگ نوک تیز و مستطیلی که روی هر دمبرگ قرار دارد در سطح بالایی سبز روشن و در زیر سبز متمایل به زرد است و به طول حدود 1 تا 2.5 متر (3 تا 8 فوت) و عرض 20 تا 30 سانتی متر در پهن‌ترین قسمت خود می رسد.
قدیمی‌ترین برگ‌ها در خارج و جوان‌ترین برگ‌ها در داخل هستند و تا بالا امتداد می‌یابند که در نهایت ارتفاع آن به 4 تا 8 متر می رسد.
کشت گیاه آباکا و تولید الیاف
این گیاهان در خاک‌های نسبتاً غنی، سست و لومی که دارای زهکشی مناسب هستند، بهترین رشد را دارند، تکثیر عمدتاً از تکه‌هایی از پایه‌های بالغ است که معمولاً در شروع فصل بارندگی کاشته می‌شوند.
در مدت 18 تا 24 ماه پس از کاشت، دو یا سه ساقه گیاه در هر حصیر آماده برداشت است و دو تا چهار ساقه را می توان در فواصل چهار تا شش ماهه پس از آن برداشت کرد.
در فیلیپین، لایه بیرونی فیبردار معمولاً با عملیاتی که در آن نوارها یا تاکسی‌ها در یک انتها آزاد شده و کنده می‌شوند، از دمبرگ جدا می‌شود.
در عملیات تمیز کردن، مواد خمیری با دست یا ماشین خراشیده می‌شوند و رشته‌های الیافی که در آفتاب خشک شده‌اند، آزاد می‌شوند.
در تزئینات ماشینی، که به طور گسترده در آمریکای مرکزی انجام می شود، ساقه ها که به طول های 0.6 تا 2 متر بریده شده اند، توسط ماشین خرد و خراش داده شده و رشته های الیاف به صورت مکانیکی خشک می شوند.
کاربردهای آباکا
- الیاف آباکا به دلیل استحکام استثنایی، انعطاف‌پذیری، شناوری و مقاومت در برابر آسیب در آب نمک ارزشمند است.
- آباکا بیشتر برای طناب‌های کشتی‌ها، کالسکه‌ها و کابل‌ها و برای خطوط ماهیگیری، طناب‌های بالابر و انتقال نیرو، کابل‌های حفاری چاه و تورهای ماهیگیری استفاده می‌شود.
- همچنین در فرش، حصیر رومیزی و کاغذ کاربرد دارد و الیاف داخلی گیاه را می‌توان بدون ریسندگی برای تولید پارچه‌های سبک و قوی استفاده کرد که بیشتر به صورت محلی برای پوشاک، کلاه و کفش استفاده می‌شود.
- بهترین درجه‌های آن، براق، به رنگ بژ روشن و بسیار قوی است.
- کاشت آباکا همچنین می‌تواند مشکلات فرسایش و رسوب را در مناطق ساحلی که مکان‌های مهم تکثیر ماهیان دریایی هستند به حداقل برساند.
- با کشت این گیاه، ظرفیت نگهداری آب در خاک بهبود می‌یابد و از وقوع سیل و رانش زمین نیز جلوگیری می‌شود.
- مواد زائد آباکا به عنوان کود آلی استفاده می‌شود.
- کاغذ بیشتر الیاف آباکا خمیر می‌شود و به کاغذهای تخصصی تبدیل می‌شود که شامل کیسه‌های چای و قهوه، کاغذ پوشش سوسیس، اسکناس ارز، کاغذ فیلتر سیگار، کاغذهای پزشکی / آماده سازی مواد غذایی / دفع، کاغذ تحریر با کیفیت بالا، کیسه‌های خلاء و موارد دیگر هستند.
- همچنین در صنعت خودرو در حال حاضر آباکا برای کاربردهای نرم به عنوان ماده پرکننده قطعات تقویت کننده و تزئینات داخلی استفاده می‌شود،با این حال، با توجه به استحکام کششی قوی‌اش، می‌توان آن را برای کاربردهای سخت‌تر برای اجزای نیمه‌سازه بیرونی به‌عنوان جایگزینی برای الیاف شیشه در قطعات پلاستیکی تقویت‌شده استفاده کرد.
- مرسدس بنز از مخلوط پلی پروپیلن ترموپلاستیک و نخ آباکا در قطعات بدنه خودرو استفاده کرده است، همچنین جایگزینی الیاف شیشه با الیاف طبیعی می‌تواند وزن قطعات خودرو را کاهش دهد و تولید و بازیافت قطعات سازگار با محیط زیست را تسهیل کند.
در فیلیپین این گیاه در 130000 هکتار توسط حدود 90000 کشاورز کوچک کشت می‌شود. بیشتر الیاف تولید شده به اروپا، ژاپن و ایالات متحده آمریکا صادر می‌شود و صادرات از فیلیپین به طور فزاینده‌ای به شکل خمیر کاغذ است تا الیاف خام؛ چشم‌انداز بازار آباکا پتانسیل بالایی برای جایگزینی الیاف شیشه در چندین قطعه خودرو دارد و در حال حاضر به عنوان ماده‌ای برای محصولات کاغذی شناخته شده است.
الیاف آباکا نمی‌توانند دمای بالا را تحمل کنند – بافتن این الیاف در محیط گرم باعث شکستگی می شود. برای اطمینان از محکم بودن الیاف بافته شده، بافنده از چوب نارگیل برای صاف کردن الیاف استفاده می‌کند. .
زمان صرف شده برای بافت این الیاف با توجه به بافت و طرح الیاف متفاوت است، بعد از اینکه زنان مرحله بافت را به پایان رساندند، پارچه را در آب جاری، معمولاً رودخانه، آبکشی می‌کنند.
مردم بومی فیلیپین از رنگ طبیعی برای این الیاف استفاده می‌کنند، آنها دو رنگ سنتی قرمز و مشکی دارند، آنها این رنگ‌ها را به طور طبیعی از گیاهان تهیه می‌کنند.
به عنوان مثال، رنگ سیاه از برگ‌های درخت k’nalum است، در حالی که رنگدانه قرمز از ریشه و پوست درخت لوکو است.
رنگ آمیزی الیاف به رنگ های دیگر غیر از قرمز و سیاه امکان پذیر است، اما مردم بومی فیلیپین ترجیح می دهند از عصاره رنگ طبیعی موجود در محیط خود استفاده کنند.
لباس‌های دوخته شده از الیاف آباکا به دلیل خواص ارگانیکی که دارند، مستعد آسیب توسط حشرات، کپک‌ها و قارچ‌ها هستند.
