درختان و درختچه‌های اقاقیا از نظر فنی جزو حبوبات هستند، به این معنی که با استفاده از غلاف‌های بذر، تولیدمثل می‌کنند که توسط پرندگان، حشرات و پستانداران کوچک حمل می‌شود، آنها خود نمی‌توانند بارور شوند.
امروزه حدود 1300 گونه درخت اقاقیا در سراسر جهان وجود دارد که از این تعداد حدود 950 گونه بومی استرالیا هستند و بقیه در نواحی خشک مناطق استوایی و آبوهوای معتدل گرم در هر دو نیمکره از جمله آفریقا، جنوب آسیا و قاره آمریکا رایج هستند.
ویژگی‌های درختان اقاقیا
- برگ‌های مرکب: برگ‌های اقاقیا مرکب و دولپه‌ای هستند. آنها در ردیف‌هایی رشد می‌کنند که یک ساقه مرکزی را احاطه کرده‌اند. این به برخی از گونه‌های اقاقیا کیفیتی شبیه سرخس می‌دهد.
- فیلودها و کلادودهایی که شبیه برگ و ساقه هستند: همه برگ‌های اقاقیا در واقع برگ نیستند. برخی از آنها فیلود هستند، نوعی دمبرگ برگ اصلاح شده که به جای ساقه برگ به شاخه‌ها متصل می‌شود.
- گلهای کوچک اما پرجنبوجوش: اقاقیاها گیاهان گلدار هستند، بیشتر آنها گلهای زرد یا گلهای سفید تولید می‌کنند. این گل‌ها دارای حداقل گلبرگ‌ها و پرچم‌های پرجنبوجوش و خودنمایی هستند، آنها را می‌توان به صورت خوشه‌ای با هم در سرهای کروی یا در خوشه‌های کشیده پیدا کرد.
- محتوای تانن بالا: چوب اقاقیا دارای تانن بالایی است، به همین دلیل گاهی از درختان اقاقیا در ساخت چرم استفاده می‌شود.
11 نوع درخت و درختچه اقاقیا
صدها گونه از این درخت در ساوانای آفریقا و استرالیا وجود دارد و سایرین در مناطق گرم و خشک زمین پراکنده هستند. چند گونه قابل توجه مورد بررسی قرار می‌گیرد:
- اقاقیا سیاه (Acacia melanoxylon): اقاقیا سیاه یک اقاقیا همیشه سبز است که به دلیل پوست قهوه‌ای تیره، میوه ارغوانی، برگ‌های سبز مایل به آبی و گلهای سفید سیخ دار و کرمی معروف است.
- واتل طلایی (Acacia pycnantha): گلدن واتل گل ملی استرالیا است. به دلیل شکوفه‌های زرد معطر و پوست غنی از تانن آن ارزشمند است و در سراسر بخش جنوب شرقی قاره استرالیا رشد می‌کند.
- خروس نقره‌ای (Acacia dealbata): اگرچه اغلب به صورت درختی کوچک رشد می‌کند، این گونه گیاهی، گاهی اوقات می‌تواند بیش از 30 فوت رشد کند در حالی که متراکم مانند یک درختچه باقی می‌ماند.
- خزنده خزنده (Acacia saligna): که به آن واتل برگ آبی نیز می‌گویند، این گونه بومی استرالیای غربی است. درخت واتل در آفتاب کامل رشد می‌کند و شکوفه‌های عظیمی از گلهای زرد تولید می‌کند.
- واتل سیاه دیرگل (Acacia concurrens): این گونه که در شرق استرالیا می‌روید دارای گلهای خوشه‌ای و توپی شکل است که در اواخر زمستان یا اوایل بهار شکوفا می‌شوند.
- خروس شیرین (Acacia suaveolens): این درختچه بزرگ در سواحل استرالیا می‌روید. گلهای سفید مایل به کرم آن فوق‌العاده معطر هستند و انواع گرده‌افشان‌ها را به خود جذب می‌کنند.
- اقاقیا شیرین (Acacia farnesiana): این درخت را نباید با خرچنگ شیرین اشتباه گرفت. به طور بومی در تمام قاره‌های مسکونی جهان رشد می‌کند. ساقه‌های آن حاوی خارهای تیز است که نام مستعار درخت خار، بوته سوزنی را برای آن به ارمغان آورده است، برگ‌های آن شبیه برگ‌های درخت میموزا است.
- اقاقیا کوآ: اقاقیا کوآ یک درخت سایه‌دار نمادین است که بومی جزایر هاوایی است. چوب زیبای آن، آن را به گونه‌ای ارزشمند برای ساختن همه چیز از گیتار گرفته تا تخته موج‌سواری تبدیل می‌کند.
- خار کانگورو (Acacia paradoxa): خار کانگورو درختچه اقاقیا است که می‌توان از آن به عنوان پرچین استفاده کرد. این درختچه به سرعت گسترش می‌یابد و در بخش‌هایی از استرالیا، آفریقای جنوبی و کالیفرنیا مهاجم در نظر گرفته می‌شود.
- صمغ عربی سودانی (Senegalia senegal یا Acacia senegal): این گیاه با نام‌های رایج بسیاری از جمله درخت عربی صمغ سودانی، صمغ اقاقیا، خر و خور استفاده می‌شود و در جنوب صحرای آفریقا، هند و بخش‌هایی از خاورمیانه رشد می‌کند.
- خار شتر (Vachellia erioloba): خار شتر یک اقاقیا معروف آفریقایی است که به دلیل جذابیت برای علفخواران گردن دراز به خار زرافه نیز معروف است.
خارهای خاکستری روشن و شکوفه‌های زرد روشن تولید می‌کند. غلاف‌های بذر آن، طیف گسترده‌ای از حیوانات از جمله گاوهای وحشی را جذب می‌کند.
کاربرد درختان اقاقیا
درختان و درختچه های اقاقیا به دلیل زیبایی بسیار ارزشمند هستند، اما نقش مهمی در صنایع مختلف دارند.
- دباغی: به لطف تانن‌های شدید در چوب اقاقیا، این گونه در دباغی و اشکال مختلف چرم‌کاری استفاده می‌شود.
- نجاری: برخی از سازندگان به دنبال چوب کوآ برای ساخت گیتار هستند. چوب را می‌توان در تخته موج‌سواری و قایق‌رانی نیز یافت.
- رنگ: از دانه‌های اقاقیا ساحلی می‌توان رنگ سبز درست کرد و از گلهای آن برای رنگ زرد استفاده کرد.
- صمغ: صمغ عربی اقاقیا به عنوان یک افزودنی غذایی، به عنوان چسب و به عنوان cos استفاده می‌شود.
- عطر: اقاقیا به عنوان گیاهان گلدار در عطرسازی استفاده می‌شود، این امر به ویژه در مورد گونه‌های گلدن طلایی معطر صادق است.
نحوه رشد و مراقبت از درختان اقاقیا
برخی از گونه‌های درختان اقاقیا می‌توانند در یک چمن بزرگ جای بگیرند، در حالی که بسیاری از درختچه‌های اقاقیا می‌توانند رنگ و عطر را به باغ شما ببخشند. نکاتی را برای رشد و مراقبت از درختان اقاقیا در نظر بگیرید.
- سرسختی: درختان و درختچه های اقاقیا در آبوهوای مدیترانه‌ای، بهترین عملکرد را دارند و همچنین می‌توانند در ساوانای گرم زنده بمانند. در آمریکای شمالی، آنها در مناطق سختی 9 تا 11 USDA بهترین عملکرد را دارند.
- خاک: اقاقیا به خاکی با زهکشی خوب نیاز دارد، خاک شنی ایده‌آل است، اما خاک لومی نیز موثر است البته خاک رس سنگین ممکن است آب زیادی را در خود نگه دارد.
- نور خورشید: این درختان به طور طبیعی در آفتاب کامل رشد می‌کنند. بیشتر گونه‌های درختی بر روی گیاهان دیگر قرار دارند و به عنوان درختان سایه‌دار عمل می‌کنند. درختچه‌ها و درختان کوچکتر نیز می‌توانند در سایه جزئی عملکرد خوبی داشته باشند.
- آبیاری: درختان اقاقیا ریشه‌های عمیقی می‌گذارند که به آنها کمک می‌کند تا سال‌ها در خشکسالی زنده بمانند. نهال‌های جوان را حداقل هفته‌ای یک بار باید آبیاری کرد چراکه درختان بالغ به چیزی بیش از آبی که طبیعت فراهم می‌کند نیاز ندارند.
- هرس: این درختان باید در فصل خشک هرس شوند تا شاخ‌و‌برگ‌های ضخیم‌تر رشد کنند.
نکات ایمنی و سمیت گیاه
بسیاری از گونه‌های اقاقیا در افزودنی‌های غذایی استفاده می‌شوند و به طور کلی بی‌خطر هستند. با این حال، گونه‌های خاصی از جمله Acacia adunca ،Acacia acinacea ، Acacia acuminata ssp. acuminata و Acacia burkittii- یک آلکالوئید روانگردان به نام دی متیل تریپتامین (DMT) تولید می‌کنند.
معرفی کاسی
کاسی به گونه‌ای پانتروپیکال و اقاقیا با گسترده‌ترین پراکندگی تبدیل شده است. این درخت در اصل، بومی قاره آمریکا بوده و پفک‌های زرد رنگی از گلهای معطر ایجاد می‌کند که برای تولید اسانس و عطری به نام Cassie استفاده می‌شود که بویی شبیه به بنفشه می‌دهد.
sesquiterpenoid farnesol عمدتاً مسئول عطر است و همچنین به عنوان یک ترکیب واحد برای استفاده در طعم‌دهی و عطرها استفاده می‌شود.
از کاسی برای تعدادی از مصارف دیگر، از جمله به عنوان گل شاخه بریده و زینتی در باغ‌های محوطه‌سازی استفاده می‌شود.
همچنیطن دانه‌های آن توسط برخی افراد خورده می‌شود، برگ‌ها و غلاف‌های بذر سرشار از پروتئین هستند و به‌عنوان ماده غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
