دما در در سه دهه گذشته بسیار سریع افزایش یافته است چنانکه کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که خشکسالی با فراوانی و شدت بیشتری نیز همراه خواهد بود.
خاورمیانه یکی از آسیب‌پذیرترین مناطق جهان در برابر تأثیرات تغییرات آبوهوایی است، در عراق، طوفان‌های شن، بارها و بارها شهرها را در سال جاری خفه کرده و تجارت را تعطیل کرده و هزاران نفر را روانه بیمارستان کرده است. افزایش شوری خاک در دلتای نیل مصر، زمین‌های کشاورزی حیاتی را از بین می‌برد. در افغانستان، خشکسالی به مهاجرت جوانان از روستاها منجر شده است.
در هفته‌های اخیر، دمای هوا در برخی مناطق خاورمیانه به بالای 50 درجه سانتیگراد (122 درجه فارنهایت) رسیده است، از این رو، با توجه به افزایش گرما و خشکسالی در خاورمیانه، سازمان ملل هشدار داده است که تولید محصولات کشاورزی خاورمیانه ممکن است تا سال 2025، 30 درصد کاهش یابد. بر اساس گزارش بانک جهانی، در مصر، میزان بارندگی در 30 سال گذشته، 22 درصد کاهش یافته است.
به گفته‌ی ناسا، مدیترانه شرقی اخیراً شاهد بدترین خشکسالی خود در 900 سال گذشته بوده است که ضربه سنگینی به کشورهایی مانند سوریه و لبنان که کشاورزی در آنها متکی به بارندگی است، وارد کرده است.
تغییرات اقلیمی و خشکسالی نیز در ایران، کاملا مشهود است از این رو برای مدیریت خشکسالی به سراغ دکتر بهروز ارسطو دارای دکتری تخصصی سنجش از دور و GIS رفته‌ایم تا بیشتر با مبحث تغییرات اقلیمی و راهکارهای مقابله با آن آشنا شویم در ادامه، نکته نظرات این پژوهشگر سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مطرح شده است.
«در ادبیات علمی جهان از سال 1970، یک واژه جدید با عنوان گرمایش جهانی یا تغییر اقلیم پیدا شده است و علت گرمایش جهانی را تجمع گازهای گلخانه‌ای یا افزایش آن در جو اعلام کرده‌اند.
با فعالیت‌های صنعتی که در سده‌های گذشته وجود داشته با افزایش تولید کربن یا تولید سوخت‌های فسیلی، میزان تمرکز کربن در جو از قرن گذشته افزایش پیدا کرده و این میزان به حدی رسیده که باعث گرم شدن جو شده است.»
«البته لازم به ذکر است که گرم شدن برای زیست انسان مفید است چراکه اگر گازهای گلخانه‌ای وجود نداشت دمای زمین به منفی 15 درجه می‌رسید که امکان زیست را از بین می‌برد بااین حال، در دهه‌های گذشته این گرم شدن به حدی رسیده که میزان دما را از 0/4 تا یک سانتیگراد بالا برده است.
این افزایش باعث تغییرات و نوسانات جوی شده است که یکی از این تغییرات، افزایش گرما و دیگر اینکه به لحاظ، شدت، مدت و فراوانی، خشکسالی افزایش پیدا کرده است.
چنانکه ما با یک وضعیت غافلگیرکننده روبرو هستیم از طرفی با سال های پرباران که منجر به سیل‌های مهیب شده و از طرف دیگر سال‌هایی که بسیار خشک هستند و باران کمی را دریافت می‌کنند و همین طور شاهد فراوانی، شدت و مدت بیشتری هستیم. چنانکه شاهد سال‌های ترسالی بالاتر از دوره‌های برگشت هستیم بارش‌هایی که در سال 98 و 99 روی داد و یک ترسالی را رقم زد، میزان و شدت آن در 200 سال گذشته، حاصل نشده بود و این از اثرات تغییرات اقلیم است.»
«البته به غیر از سیل که خسارت سهمگینی را داراست، خشکسالی و تداوم آن می‌تواند اثراتی داشته باشد که به مراتب زیان‌بارتر از آثار لحظه‌ای سیل است، هرچند که آثار خشکسالی بصورت بطئی بوده و زیان‌بار هست، آثاری که منجر به تخریب سرزمین و از بین‌بردن زمین‌های خوب و حاصلخیز در بلندمدت و اکوسیستم شکننده کشور خواهد شد.
در مورد خشکسالی، به غیر از شدت و مدت و فروانی، بحث زمان نیز مطرح است چنانکه وقتی خشکسالی یا کاهش بارندگی از حد نرمال، در یک مدت کوتاه بین 1 تا 3 ماه اتفاق بیافتد، خشکسالی اقلیمی روی داده که ناشی از خشکسالی است که از جو هست ولی وقتی ادامه‌دار باشد باعث کاهش رطوبت خاک شده و گیاه را با تنش‌های خشکی و گرمایی دچار کرده و به خشکسالی کشاورزی منجر می شود.
و اگر بیشتر از این، طول بکشد منجر به کاهش آب‌های سطحی و به تبع آن، کاهش آب‌های زیرزمینی شده و اگر ادامه داشته باشد تاثیرات زیست محیطی و تاثیرات اقتصادی و اجتماعی را در جوامع بدنبال خواهد داشت.»
«شدت خشکسالی که در 50 سال گذشته روی داده، حدود 53 درصد افزایش داشته است، بر اساس اندازه‌گیری‌های میزان کربن یا دی‌اکسید‌کربن در جو، امسال، میزان بیشتری از دی‌اکسید‌کربن در جو وجود داشته که باعث افزایش تبعی دما در سطح جهانی شده است.
از مهر گذشته تا کنون، شاهد افزایش 10 درصدی شدت خشکسالی هستیم که بهترین راهکار برای مقابله با تغییرات اقلیمی، سازگاری است یعنی به جای اینکه پیشگیری کنیم یا مقابله کنیم اثرات آن را کاهش دهیم.»
«بنابراین، بهترین راهکاری که توصیه می‌شود این است که به جای مدیریت بحران خشکسالی و تغییرات اقلیمی، مدیریت ریسک انجام شود یعنی میزان خطرپذیری هر منطقه را با توجه به خصوصیات آن منطقه و توزیع شدت، مدت و فراوانی خشکسالی داشته باشیم یعنی بر اساس مدل‌های مدیریت ریسک خشکسالی که در کشورهایی مثل استرالیا، آمریکا، مجارستان و سایر کشورها پیگیری می‌شود به جای اینکه بعد از خشکسالی، کاری کنیم در زمان نرمال، خشکسالی باید مدیریت شود.
یکی از آفت‌ها و آسیب های مدیریت خشکسالی این است که بعد وقوع به فکر چاره می‌افتیم و با اولین بارش، فراموش می‌کنیم که خشکسالی مهمان ناخوانده هر چند سال یکبار ما بوده و باید آثار آن را کاهش دهیم.
بدین منظور باید ابعاد خشکسالی شناسایی شده و با برنامه‌ریزی و پهنه‌بندی، یعنی بر اساس خصوصیات جمعیتی، فیزیکی، پوشش گیاهی و اقتصادی هر منطقه، احتمال خطر خشکسالی شناخته شده و بر اساس آن، راهکارهای پیشگیرانه ارائه شود و این راهکارهای پیشگیرانه باعث آمادگی بیشتر و کاهش خطر می‌شوند.
از این رو، سامانه‌های هشدار سریع و اعلام خطر می‌تواند یکی از راهبردهای مقابله با این پدیده باشد به این منظور، سامانه‌های پیشگیرانه، باید اطلاعات را پایش و رصد کنند تا وقتی احتمال بالا می‌رود این پیش‌بینی را در اختیار مدیران قرار دهند.
رویکرد مدیریت ریسک، پیشگیرانه بوده و برعکس مدیریت بحران است که رویکردی منفعلانه دارد.
در روانشناسی شناختی تا باور وجود نداشته باشه عملکرد نسبت به آن موضوع هم وجود نخواهد داشت، باور پذیرکردن مخاطرات جوی برای جوامع، یک اقدام پیشگیرانه محسوب می‌شود چنانکه این باور نیز باید ایجاد شود که مدیریت ریسک خشکسالی تنها راه خروج از مخاطرات جوی یا فائق آمدن بر اثرات زیان‌بار آنها هست چنانکه در سال جاری، شعار روز جهانی بیابان‌زدائی و خشکسالی، «برخاستن از خشکسالی» انتخاب شده بود که در واقع، یک نگاه و رویکرد مدیریت ریسک به خشکسالی را داراست.»
