تنش خشکی یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین تنش‌های محیطی است که تولید گندم را با محدودیت روبرو ساخته و بازده تولید در مناطق خشک و نیمه خشک را کاهش می‌دهد.
زراعت گنم دیم در اکثر موارد در انتهای دوره رشد و نموی محصول با تنش‌های رطوبتی و خشک مواجه می‌شود.
در برنامه‌های به‌نژادی برای گزینش ژنوتیپ‌های مناسب از روش‌های متعددی بسته به زمان وقوع تنش (ابتدای فصل رشد یا اواخر فصل) استفاده می‌شود.
ارزیابی ژنوتیپ‌ها در محیط بدون تنش، گزینش تحت شرایط واجد تنش و گزینش توام در هر دو شرایط سه راهکار عمده‌ای هستند که برای انتخاب ارقام متحمل به تنش پیشنهاد شده است.
در همین راستا، بخش تحقیقات غلات موسسه تحقیقات کشاورزی دیم اقدام به برنامه‌ریزی و اصلاح ارقام جدید گندم نان برای دیمزارهای مناطق سرد و معتدل سرد کشور نموده و موفق به معرفی چندین رقم اصلاح شده از جمله ارقام جدید صدرا و هشترود برای این مناطق شده است.
معرفی ارقام جدیدگندم دیم پرمحصول تاثیر زیادی بر افزایش و پایداری تولید در دیمزارهای کشور دارد. رقم کمال، حاصل برنامه به نژادی گندم نان در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور است.
این رقم از دورگ گیری بین لاین Sbn//Trm/k253 و لاین 88Zhong218//Ctk/Vee/3/Kvz/Gv//Prl در سال زراعی1380 تا81 در مراغه تولید شد.
ارزیابی نسلهای در حال تفکیک در ایستگاه تحقیقات دیم مراغه (1382 تا 87) انجام گرفت. رقم کمال طی سال زراعی 1389 تا 90 در قالب آزمایش مقدماتی در ایستگاه‌‌های سرد و معتدل ارزیابی و میانگین عملکرد دانه آن2234 کیلوگرم در هکتار بود.
در سال1390 تا 91 رقم جدید در قالب آزمایش پیشرفته مقایسه عملکرد بررسی و با 1719 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه انتخاب و به مدت سه سال در آزمایش سازگاری و پایداری عملکرد در ایستگاه های تحقیقاتی مناطق سرد و معتدل سرد دیم ارزیابی شد.
میانگین عملکرد دانه رقم جدید و ارقام شاهد آذر 2 و اوحدی در این بررسی به ترتیب 2120، 2066 و 2083 کیلوگرم در هکتار بود.
رقم کمال به همراه شاهدهای سرداری، آذر2، هما، اوحدی، باران، صدرا و هشترود طی سه سال زراعی (1395 تا 97) در قالب آزمایشات تحقیقی- ترویجی و پایلو‌ت‌های انتقال یافته در استان آذربایجان شرقی از نظر عملکرد و سایر صفات زراعی مقایسه شد. در این آزمایشات، میانگین عملکرد دانه رقم کمال 2604 و ارقام شاهد متداول منطقه (صدرا، آذر2، باران، هما، اوحدی و سرداری) 2230 کیلوگرم در هکتار بود که عملکرد دانه رقم جدید 17 درصد نسبت به میانگین شاهدها برتر بود.
بر اساس آزمونهای پایداری، رقم کمال از پایداری عملکرد دانه بالا در طول سال‌ها برخوردار بود. رقم کمال دارای عادت رشد زمستانه، مقاومت به سرما و خشکی، میانگین تعداد روز تا ظهور سنبله 143 روز (از اول ژانویه)، میانگین ارتفاع گیاه 67 سانتی متر و میانگین وزن هزار دانه 40 گرم است.
رقم کمال نسبت به بیماری‌های زنگ زرد و زنگ قهوه ای حساس ولی از کیفیت نانوایی خوب برخوردار است. این رقم به دلیل دارا بودن ویژگی های مطلوب زراعی برای کاشت در مناطق سرد و معتدل سرد دیم انتخاب و معرفی شده است.
منبع
بانک اطلاعات نشریات کشور: ابراهیم روحی و دیگران (1401)؛کمال، رقم جدید گندم نان زمستانه با عملکرد دانه بالا و سازگاری به شرایط دیمزارهای مناطق سرد و معتدل سرد در ایران. نشریه علمی یافته‌های تحقیقاتی در گیاهان زراعی و باغی، جلد 11، شماره 2.
