وبینار « گردشگری قنات و گردشگری کشاورزی در بستر شهر (مطالعه موردی باغشهر بم) » توسط مرکز آموزش کشاورزی و منابع طبیعی رسول اکرم(ص) دامغان در تاریخ چهارم مرداد از ساعت 8:30 الی 12:30 برگزار شد.
مدرس این وبینار، «ناهید کمال‌الدینی»، دانشجوی دکترای مدیریت گردشگری، محقق گردشگری قنات و گردشگری کشاورزی استان کرمان، مباحث این نشست آنلاین را در دو بخش گردشگری قنات، یک ظرفیت ممتاز اما فراموش شده در ایران و باغشهر بم، گردشگری کشاورزی در بستر شهر، مطرح کردند.
به گفته‌ی این پژوهشگر، ماهیت فرآیند پیچیده و زمان‌بر استحصال آب در ایران، الزاما نیازمند تلاش‌های گروهی و فعالیت‌های دسته جمعی بوده است و همین همکاری، مسئله‌ی مدیریت را برجسته کرده و مدیریت به تدریج تبدیل به نهادی شده است برای سازماندهی اموری از قبیل اینکه چه کسی متولی احداث قنات شود؟ بودجه‌ی موردنیاز از کجا تامین شود؟ چه کسانی و به چه میزانی حق برداشت از نتیجه کار را داشتند؟ مالکیت قنات متعلق به چه کسی یا کسانی است؟ و مالکیت زمین‌هایی که با ورود آب ارزش می‌یافتند با چه کسی باشد؟ که این قدرت تصمیم‌گیری منجر به شکل‌گیری حاکمیت شده است. چنان که از مهم‌ترین اقدامات حکومت هخامنشی، حفر قنات در مناطق کم‌آب امپراطوری بوده است.
آب در فرهنگ ایرانی جایگاه بزرگی داشته چنان‌که اصطاحات و ضرب‌المثل‌های بسیاری وجود دارند که در آن واژه‌ی آب استفاده شده است و به تبع آن، واژه‌ها و کلمات زیادی در ادبیات وجود دارد که به قنات و کاریز اشاره داشته‌اند.
مدرس این وبینار با تاکید بر پیچیدگی و نبوغ در محاسبات ایجاد قنات، بیان کرد که آن ساختار عظیم و دقیق با ساده‌ترین ابزار ساخته شده است و پنج قنات، قنات قصبه‌ی گناباد(عمیق‌ترین)؛ قنات دو طبقه مون اردستان یزد، قنات دوقلوی اکبرآباد قاسم‌آباد باغشهر بم، قنات وزوان اصفهان (سد زیرزمینی) و قنات زارچ یزد (طولانی‌ترین) را به عنوان معروف‌ترین قنات ایران معرفی کرد.
گردشگری قنات
گردشگری قنات شامل دو بخش گردشگری فرهنگی و تفریحی بوده که گردشگری فرهنگی شامل میراث ملموس و میراث ناملموس است. چنان‌که کسب آگاهی و اطلاعات در زمینه‌ی مهندسی ساخت و حفاظت قنات برای گردشگر جستجوگر، موضوعی بسیار جالب و امکان مشاهده‌ی از نزدیک و قرارگرفتن در فضای قنات، تجربه‌ای کم‌نظیر و به یادماندنی است.
گردشگر امروز، تجربه‌گرا بوده و با استفاده از عقل، عاطفه و حواس شش‌گانه می‌تواند از قسمت‌های مختلف قنات لذت برده و ارتباط برقرار کند. قنوات ایران همانند اهرام مصر دارای رموز و فعالیت‌های فوق بشری در زمان خود بوده‌اند بنابراین نمایش قسمت‌های مختلف قنات (مادرچاه، میله‌چاه، گالری، آسیاب، پایاب، مظهر، هرنج، ممد و کشتخوان) می‌تواند تجربه گردشگری قنات را ایجاد کند.
استفاده از آسانسور برای حضور گردشگر در مادرچاه و میله‌چاه، حضور گردشگر در گالری با پوشش مناسب، بازدید گردشگر از آسیاب‌ها و پایاب‌های بناشده در مسیر قنات، بازدید گردشگر از مظهر قنات به عنوان شادی‌بخش به ثمررسیده تلاش‌ها، بازدید گردشگر از هرنج (جوی آب تا اولین کشتخوان، ممر (جوی‌های روان بین باغات و مزارع و در نهایت ازکشتخوان به عنوان تحقق یک رویای برگ برای آباد کردن یک زمین می‌تواند مراحل گردشگری قنات باشد.
راهنمای گردشگری هم می‌تواند با توضیح پیرامون سامانه مدیریت توزیع آب، دانش حفر قنات، نقش قنات در تاریخ ایران و روایت رسوماتی چون عروسی قنات و قربانی قنات به غنی شدن این بازدید کمک کند.
به گفته‌ی ناهید کمال‌الدینی، استقرار هتل، رستوران، موزه قنات و سالن مدیتیشن از دیگر فعالیت‌هایی هست که می‌تواند در مسیر قنات‌ها دنبال شود. هیجان و اضطراب شیرین ورود به قنات، امکان تنفس در فضای قنات، استشمام بوی نمناک آب و خاک، مشاهده‌ی رد چدساله‌ی کلنگ مهندسان قنات، صدای آب روان در کانال قنات، شنیدن توضیحات راهنما، مشاهده‌ی رد آب در بدنه‌ی کانال قنوات، برانگیختن عاطفه و شناخت عقلائی سازه‌ی قنات همه تجربه‌هایی هستند که در گردشگری فرهنگی قنات، جای می‌گیرند.
مدرس این وبینار، ذی‌نفعان توسعه گردشگری قنات را فعالان کسب‌وکارهای گردشگری، گردشگران داخلی و خارجی، شهروندان، کشاورزان و مالکان قنوات معرفی کرد.
باغشهرها: گردشگری کشاورزی در بستر شهر
در بخش دوم ارائه ناهید کمال‌الدینی، باغشهر به عنوان سکونت‌گاه‌های سالم برای زیست که با سازگاری، تعادل و هم‌زیستی محیط انسان‌ساخت و محیط طبیعی بدست آمده معرفی شد در واقع، باغشهرها، شهری در لابلای باغات هستند که شامل مجموعه‌ی باغی در مقیاس شهر و شهری درون یک باغ می‌شوند.
این پژوهشگر، ویژگی‌های باغشهرها در تاریخ شهرسازی و معماری ایران را مواردی چون باغشهرها ترکیبی از باغات و مزارع در لابلای بافت شهری؛ شرایط مناسب زیست محیطی برای شهروندان؛ نقش موثری در معیشت شهروندان؛ خودکفا و پایدار و ترکیب خوبی از طبیعت، فرهنگ، اقتصاد و جامعه برشمرد.
در ادامه، مدرس وبینار، با معرفی باغشهرهای صفوی و هاوارد، مهم‌ترین وجه مشترک باغشهرهای صفوی و هاوارد را طراحی از پیش‌اندیشیده‌شده دانست.
همچنین باغشهرهای سنتی نیز به عنوان گونه سوم باغشهرها، دارای سه ویژگی بدون طرح از پیش‌اندیشیده شده، درختان مثمر انسان کاشت (نه جنگلی یا زینتی) و اختصاص فضای کمتر به فعالیت‌های وابسته به حکومت معرفی شدند. مبنای توسعه‌ی باغشهرهای سنتی، الزامات مدرنیته، رشد جمعیت، نیاز ساکنان و ظرفیت‌های طبیعی هستند.
تغییر کاربری، بزرگ‌ترین تهدید برای باغشهرها بوده که مواردی چون خرده‌مالکی، عدم‌بهره‌برداری کشاورزی، افزایش جمعیت، کمبود مسکن و قوانینی چون قانون ارث، تهدید از بین رفتن باغشهرها را تشدید می‌کند.
در ادامه، کمال‌الدینی با معرفی باغشهر بم، به بسترهای تحقق گردشگری کشاورزی در شهر، تفاوت‌های توسعه گردشگری کشاورزی در بستر شهر و روستا، معرفی وضعیت زیرساخت‌ها و روساخت‌های گردشگری کشاورزی باغشهر بم پرداخت.
سعیدرضا اصغری – دبیر این کارگاه نیز با وسیع‌شمردن ابعاد گردشگری کشاورزی، بیان کرد گردشگری کشاورزی را نمی‌توان محدود به مزرعه و روستا دانست و اظهار امیدواری کرد که واژه‌سازی مناسبی در این راستا برای فعالیت‌های گردشگری کشاورزی صورت پذیرد.
سلام عالی بود ،کار منم راحت شد دمتون گرم