به فناوری‌هایی که موجب تسهیل رابطه‌ی افراد با محیط پیرامون شده و به نوعی جزو دارایی‌های نرم و فرهنگی یک جامعه شناخته می‌شود می‌توان عنوان نرم و هویت‌ساز را اطلاق کرد.
در این راستا، «معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری» نیز ستاد «توسعه فناوری‌های نرم و هویت‌ساز» را در جهت حمایت از فناوری‌های نرم که به نوعی پیشران کلیدی توسعه اقتصاد دانش‌بنیان هستند ایجاد کرده است، از این رو، بر آن شدیم تا به جهت اهمیت این حوزه و تاثیرگذاری آن در بخش کشاورزی به سراغ شناسایی فعالیت‌هایی که در این بستر می‌توانند موفق شوند برویم.
در«سند ملی توسعه فناوری‌های فرهنگی و نرم» که مورد تصویب جلسه 810 شورای عالی انقلاب فرهنگی بر اساس مصوبه 46 ستاد راهبردی اجرای نقشه جامع علمی کشور قرار گرفته است، صنایع فرهنگی، فناوری‌های فرهنگی، فناوری‌های نرم، فناوری‌های اجتماعی، نوآوری اجتماعی، نظام نوآوری صنایع و محصولات فرهنگی، محصولات فرهنگی بومی و حوزه فناوری‌های فرهنگی و نرم بدین صورت تعریف شده‌اند:
ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ
ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﮐﻪ ﺑﺎ ﻋﻨﻮان ﺻﻨﺎﯾﻊ ﺧﻼق ﻧﯿﺰ شناﺧﺘﻪ ﻣﻰﺷﻮﻧﺪ، ﮔﻮﻧﻪاى از ﺻﻨﻌﺖ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺧﻠﻖ اﯾﺪه، ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺗﻮزﯾﻊ ﻣﺤﺼﻮﻻت و ﺧﺪﻣﺎﺗﻰ ﻣﻰﭘﺮدازﻧﺪ ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ دارﻧﺪ. اﯾﻦ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﺎ ﻗﺎﺑﻠﯿﺖ داﻧﺶ ﺑﻨﯿﺎﻧﻰ و ﻣﺒﺘﻨﻰ ﺑﺮ ﺧﻼﻗﯿﺖ، ﻣﻬﺎرت، ﻧﻮآورى و ﻓﻨﺎورى هستند و ﻧﻮﻋﺄ از ﻃﺮﯾﻖ ﺣﻖ ﻧﺸﺮ و ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﻣﻌﻨﻮى ﻣﻮرد حمایت ﻗﺮار ﻣﻰﮔﯿﺮﻧﺪ.
کافه‌کشاورز: در این مقوله می‌توان به بازی‌های دیجیتال که برای آموزش کشاورزی به کودکان و بزرگسالان و آشنایی آن‌ها ساخته می‌شوند اشاره کرد.
ﻓﻨﺎورىﻫﺎى ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ
ﻣﺠﻤﻮﻋﻪاى از روشﻫﺎ، اﺑﺰارﻫﺎ و ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎى ﺗﺒﺪﯾﻞ داﻧﺶ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺑﻪ ﮐﺎﻻﻫﺎ و ﺧﺪﻣﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ است ﮐﻪ اﯾﺠﺎدﮐﻨﻨﺪه و ﯾﺎ ﻣﻨﺘﻘﻞﮐﻨﻨﺪه ارزشﻫﺎى ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﻓﻨﺎوران ﺣﻮزه ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ است.
کافه‌کشاورز: در این مقوله در ابتدا، ارزش‌هایی که در حوزه کشاورزی نیاز به فرهنگ‌سازی دارند باید شناسایی شوند مانند ارزش «ممانعت از هدررفت مواد غذایی»؛ بدین منوال، ابزارهایی چون پلتفرم «اشتراک غذا یا محصول کشاورزی» که منجر به ایجاد یا انتقال این ارزش می شوند می‌توانند در این مقوله قرار گیرند.
فناوری‌های نرم
مجموعه‌اى از ﻫﻨﺠﺎرﻫﺎ، روﯾﻪﻫﺎ، ﻣﻘﺮرات، ﻧﻬﺎدﻫﺎ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎى داﻧﺸﻰ را در ﺑﺮ ﻣﻰﮔﯿﺮد ﮐﻪ رﻓﺘﺎر اﻧﺴﺎن و ﻧﯿﺎزﻫﺎى روحی ـ رواﻧﻰ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ او را ﻫﺪف ﻗﺮار داده و ﻣﻮجبات ﮐﺎراﯾﻰ و اﺛﺮﺑﺨﺸﻰ ﻣﻄﻠﻮبﺗﺮ ﻓﻨﺎورىﻫﺎى سخت را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻰسازد.
وﯾﮋﮔﻰ ﺑﺎرز ﻓﻨﺎورى ﻧﺮم آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺟﺎى ﺑﻬﺮهﮔﯿﺮى از ﻣﻮاد اوﻟﯿﻪ ﻃﺒﯿﻌﻰ و ﻣﻌﺪﻧﻰ از ﺑﺮوﻧﺪادﻫﺎى ﻓﮑﺮى و ﺧﻼﻗﯿﺖ اﻧﺴﺎن ﮐﻪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﻧﻮآوراﻧﻪ، ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و ﻫﻨﺮى دارد اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻰﮐﻨﺪ.
حوزهﻫﺎى ﻣﻬﻢ ﻓﻨﺎورىﻫﺎى ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و ﻧﺮم در اﯾﻦ ﺳﻨﺪ شامل ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻣﺤﺘﻮا و ﻧﺸﺮ ﻣﮑﺘﻮب و رﻗﻮﻣﻰ، ﻃﺮاﺣﻰ، اﺳﺒﺎبﺑﺎزى، ﻧﻮﺷﺖاﻓﺰار، ﻇﻮاﻫﺮ و سبک پوشش، ﺻﻨﺎﯾﻊ دﺳﺘﻰ و ﮔﺮدشگری، ﻓﻨﺎورىﻫﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ، ﻧﻮآورىﻫﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ، ﺑﺎزى‌های وﯾﺪﺋﻮﯾﻰ، ﭘﻮﯾﺎﻧﻤﺎﯾﻰ(انیمیشن) و ﭘﻰﻧﻤﺎﯾﻰ(کمیک‌استریپ)، سینما، ﻫﻨﺮﻫﺎى تجسمی، ﻫﻨﺮﻫﺎى ﻧﻤﺎﯾﺸﻰ، ﺗﺒﻠﯿﻐﺎت، ﻓﻨﺎورى‌های مهندسی اﻧﮕﯿﺰه، سازوکارهای ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺑﻬﺮه‌ورى و ﺣﮑﻤﺮاﻧﻰ در ﺣﻮزه ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ، ﺑﺎزى‌وارسازی، ارﺗﺒﺎﻃﻰ و رﺳﺎﻧﻪاى، آﻣﻮزﺷﻰ و ﯾﺎدﮔﯿﺮى می‌شوند.
کافه‌کشاورز: همه‌ی بخش‌های ارائه‌شده در این مقوله، قابلیت مطرح شدن در حوزه کشاورزی را دارا هستند. آموزش، انتقال فرهنگ و مدیریت دانش از موارد مغفول در کشاورزی هستند که می‌توانند در کالبد فناوری‌های نرم علاوه بر اشتغال‌آفرینی، موجب تکمیل زنجیره‌های ارزش شوند.
ﻓﻨﺎورىﻫﺎى اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ
ﻓﻨﺎورى ﻧﺮﻣﻰ است ﮐﻪ ﺗﻌﺎﻣﻞ ﺑﯿﻦ اﻓﺮاد را ﺗﺴﻬﯿﻞ میﮐﻨﺪ؛ ﻓﻀﺎ، اﺑﺰار و امکانات را ﺑﺮاى ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪى از راﯾﺎﻧﺶ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﯾﺎ ﺑﻪ اﺷﺘﺮاکﮔﺬارى داﻧــﺶ و اطلاعات در ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮاهم آورد ﯾﺎ از ﻃﺮﯾﻖ ﻃﺮاﺣﻰ و ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮى ﺳــﺎزوﮐﺎرﻫﺎ، روﯾﻪﻫﺎى ﮐﺎرآﻣﺪ و ﺳﺎﻣﺎﻧﻪﻫﺎى ﻓﻨﺎوراﻧﻪ، ﻣﺸﮑﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ را ﺣﻞ ﮐﻨﺪ.
کافه‌کشاورز: اگر مسائل زیست‌محیطی به عنوان نتیجه‌ی مسائل اجتماعی و ناهنجاری‌های رفتاری شناسایی شود خود این حوزه، بستر گسترده‌ای برای حضور فناوری‌های اجتماعی در حوزه کشاورزی می‌تواند باشد.
توسعه‌ی فناوری‌های نرم، با ایجاد اگاهی و تغییر نگرش منجر به تغییر رفتار مثبت در عملکرد مردم در تعامل با محیط می‌شوند هر چند که در رویکرد سرمایه‌گذاری پایدار، توجه به محیط‌زیست و پاسخگویی کسبوکارها در قبال اثرات زیست محیطی‌شان به جوامع، از اهمیت برابری نسبت به مسائل اجتماعی برخوردار است هر چندکه سه عامل اقتصاد، زیست‌محیط و اجتماع در هم تنیده‌اند.
نوآوری اجتماعی
راه‌حل‌هایی نو (از ﺟﻨﺲ ﻣﺤﺼﻮل، ﺧﺪﻣﺖ، ﻣﻔﻬﻮم و ﻣﺪل، ﻓﺮآﯾﻨﺪ) ﺑﺎ ﻫﺪف ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﻰ ﺑﻪ ﯾﮏ ﻧﯿﺎز اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﯾﺎ ﺣﻞ ﯾﮏ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻰ ﮐﻪ اﺛﺮﺑﺨﺶﺗﺮ، ﮐﺎراتر، ﻋﺎدﻻﻧﻪتر و ﯾﺎ ﭘﺎﯾﺪارﺗﺮ از راهﺣﻞﻫﺎى ﮐﻨﻮﻧﻰباشد و ارزشﻫﺎﯾﻰ را ﺑﺮاى ﮐﻞ اﺟﺘﻤﺎع خلق ﮐﻨﺪ.
ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ اﯾﻦ ﻧﻮآورى‌ها، معمولا شامل روش‌هایی برای سازماندهی و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪﺳﺎزى ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺟﻬﺖ اﻗﺪام جمعی در ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺳﺖ.
کافه‌کشاورز: توسعه‌ی مفاهیمی چون از مزرعه تا چنگال، حذف واسطه‌ها، ممانعت از هدررفت موادغذایی، توسعه کسب‌وکارهایی با تولید کربن کمتر یا صفر، کشاورزی دایره‌ای و کشاورزی احیاکننده از مواردی هستند که نیاز به ظهور و حضور تاثیرگذار راه‌حل‌هایی نو دارند.
ﻧﻈﺎم ﻧﻮآورى ﺻﻨﺎﯾﻊ و ﻣﺤﺼﻮﻻت فرهنگی
شبکه‌ای است از ﻧﻬﺎدﻫﺎ؛ شاﻣﻞ کنشگران، سازمان‌ها، ﻓﺮآﯾﻨﺪﻫﺎ، راﻫﮑﺎرﻫﺎ و ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ رﻓﺘﺎرﻫﺎ و رواﺑﻂ بین آنﻫﺎ ﮐﻪ در ﺗﺒﺪﯾﻞ ﻣﻌﺮﻓﺖ و گنجینه معانی، ﺑﺎورﻫﺎ و ارزش‌های اسلامی ـ اﯾﺮانی ـ اﻧﻘﻼﺑﻰ از ﻋﺮصه‌ی نظر ﺑﻪ عرصه‌ی ﻋﻤﻞ؛ ﺑﻪ واﺳـﻄﻪ ﺟﺬب، ﺗﻮﻟﯿﺪ، انتشار و ﺑﻪ ﮐﺎرگیری اﯾﺪه و دانش در ﺗﻮﻟﯿﺪ ﻧﻤﺎدﻫﺎ، ﻣﺤﺼﻮﻻت، اﺑﺰارﻫﺎ و روشﻫﺎى ﺟﺪﯾﺪ ﯾﺎ بسیار ﺑﻬﺘﺮ ﺷـﺪه‌ى ﻣﺆﺛﺮ ﺑﺮ ﻓﺮﻫﻨﮓ، احساسات، ﺧﻮاست‌های زیبایی‌شناسی و ﺗﻘﺎﺿﺎى ﻓﮑﺮى جامعه، ﻧﻘﺶآفرینی می‌نمایند. این ﻧﻈﺎم، ﺑﻪ موازات ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬارى فرهنگی و اجتماعی مزیت‌های اﻗﺘﺼﺎدى ﭼﺸﻢﮔﯿﺮى را ﻧﯿﺰ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل دارد.
کافه‌کشاورز: بسیاری از باورهای دینی و ملی در ایران همسو با مفاهیمی است که در دنیا برای توسعه‌ی آن تلاش فراوانی می‌شود مفاهیمی چون ممانعت از اسراف و احترام‌گذاشتن به طبیعت و تلاش در حفظ آن؛ از این رو، شکل‌گیری شبکههای فعال با تعمیق این مفاهیم در حوزه‌ی کشاورزی، از جمله مواردی است که به سهل در این مقوله قرار می‌گیرند.
ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ ﺑﻮﻣﻰ
ﻋﺒﺎرت است از ﻣﺤﺼﻮﻻت ﻣﻨﻄﺒﻖ ﺑﺎ وﯾﮋﮔﻰﻫﺎى ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ اﺳﻼﻣﻰ اﯾﺮاﻧﻰ و انقلابی
کافه‌کشاورز: کشت‌و‌کار در هر کشور، فرهنگ و پوشش خاص خود را داراست، شناسایی و معرفی فرهنگ کارکشاورزی به عنوان یکی از نمودهای فرهنگ ایرانی، بستر مناسبی برای فعالیت کسبوکارها می‌تواند باشد.
حوزه فناوری‌های ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و ﻧﺮم
ﺷـﺎﻣﻞ ﺗﻤﺎﻣﻰ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ و ﻧﻬﺎدﻫﺎى دوﻟﺘﻰ و ﻏﯿﺮدوﻟﺘﻰ، ﺷﺮﮐﺖﻫﺎى ﺗﻮلیدی و ﺧﺪﻣﺎتی ﺑﻪ وﯾﮋه شرکت‌های داﻧﺶﺑﻨﯿﺎن و شرکت‌های خلاق، استادان حوزه و دانشگاه و مراکز ﭘﮋوﻫشی، ﻓﺮهنگی و ﻓﻨﺎورى، ﻫﻨﺮﻣﻨﺪان، ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن، ﭘﮋوﻫشگران و داﻧشجویانی است ﮐﻪ در زﻣﯿﻨﻪ ﺻﻨﺎﯾﻊ ﻓﺮﻫﻨﮕﻰ و ﻓﻨﺎورىﻫﺎى ﻧﺮم ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻣﻰﭘﺮدازﻧﺪ.
اهداف کمی
چند مورد از اهداف کمی مطرح شده در افق 1404 این سند، امکان پیگیری در حوزه کشاورزی را داراست که در ادامه به آن‌ها پرداخته می‌شود:
- کسب ﺣﺪاﻗﻞ رﺗﺒﻪ ﭼﻬﺎرم ﮔﺮدﺷﮕﺮى در ﻣﻨﻄﻘﻪ و ﺟﺬب ﺑﯿﺴﺖ ﻣﯿﻠﯿﻮن گردشگر
کافه‌کشاورز: این مهم با امکان توسعه‌ی گردشگری کشاورزی در کشور تسریع می‌شود چنانکه وجود میوه‌ها و محصولات مختلف در اقلیم‌های چندگانه‌ی ایران، فرصت مناسبی برای ارزآوری و شکوفایی اقتصاد گردشگری است، به مثابه این موضوع، گردشگری در کشورهایی چون ایتالیا، اسپانیا، مالزی و اندونزی توسعه یافته است.
- رسیدن به سهم 30 درصدی بازی‌های دیجیتال از بازار کشور
کافه کشاورز: شرکت‌های بزرگ تولیدکننده بازی‌های دیجیتال به سمت طراحی بازی‌های حوزه کشاورزی جهت آموزش به کودکان و بزرگسالان پرداخته‌اند، از این رو، بازار مستعدی برای توسعه‌ی بازی‌های دیجیتال مختص کشاورزی وجود دارد.
- ایجاد حداقل پنج بن‌سازه جدید و موفق فناوری نرم (شبکههای اجتماعی، پلتفرم‌های جمع‌سپاری، برنامه‌های کاربردی و پلتفرم‌های خدمات اجتماعی)
کافه‌کشاورز: در چند سال گذشته، برنامه‌های کاربردی و پلتفرم‌های مختلفی در حوزه کشاورزی تولید شده‌اند که مورد استقبال و کاربری قشرهای مختلف جامعه قرار گرفته اند، از این جمله می‌توان به پلتفرم باسلام، برنامه‌کاربردی تاک، پلتفرم کشمون و بویژه به برنامه‌ها و پلتفرم‌هایی اشاره داشت که با عنوان ارائه محصولات ارگانیک و سالم فعالیت می‌کنند.
با توجه به اهمیت حضور فعالان حوزه‌ی کشاورزی در فناوری‌های نرم و هویت‌ساز، کسب نظری از سعیدرضا اصغری – مدرس دانشگاه و عضو کمیته توسعه گردشگری کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی داشته‌ایم که در ادامه به اهم موضوعات پرداخته‌شده از وی در ذیل اشاره می‌شود:
- کسبوکارها و استارتاپ‌های کشاورزی که در حوزه‌ی کشاورزی دقیق فعالیت می‌کنند در این بخش گنجانده نمی‌شوند.
- این حوزه، پلتفرم‌سازی، انتقال دانش، نشر کتاب، نرم‌افزارسازی و گردشگری کشاورزی که به نوعی به توسعه‌ی فرهنگ کشاورزی مرتبط هستند را شامل می‌شود.
- براساس فراوانی استارت‌آپ‌های حوزه‌ی کشاورزی به تفکیک زنجیره‌ی فعالیت‌ها، 45 درصد از آن‌ها در کشاورزی دقیق بوده و بقیه بخش‌ها در همین مباحث فناوری‌های نرم قرار می‌گیرند یعنی در دنیا هم حدود 65 درصد فعالیت‌های استارتاپ‌های کشاورزی در همین حوزه‌ی فناوری‌های نرم و هویت‌ساز هستند که جا دارد این موضوع در ایران هم بیشتر مورد توجه و حمایت قرار گیرد.
- وقتی در مورد زنجیره‌ی ارزش صحبت می‌شود زنجیره‌ی ارزش را می‌توان توسعه داد تا فرصت‌های اشتغال را افزایش دهد. بنابراین وقتی نگاه جامعی به زنجیره‌ی ارزش در کشاورزی وجود داشته باشد نقاط خالی و کمتر کارشده مشخص خواهند شد، بسیاری از کسبوکارها در حوزه‌ی کشاورزی فراموش شده و تکیه بر بخش تولید بوده و این در حالی است که خود بحث فرهنگ‌سازی کشاورزی، فضای گسترده‌ای برای حضور کسبوکارها می‌دهد، از این رو، جای فعالیت‌های نرم، خدماتی، فرهنگ‌ساز و پشتیبان در حوزه‌ی کشاورزی خالی است.
