کشاورزی در آفریقا – اتیوپی

اتیوپی دارای میراث کشاورزی غنی است که قدمت آن به هزاران سال قبل می‌رسد. بخش کشاورزی، نقشی حیاتی در اقتصاد این کشور ایفا می‌کند و معیشت بخش قابل توجهی از جمعیت را تامین می‌کند و سهم قابل توجهی در تولید ناخالص داخلی آن دارد.

علی‌رغم چالش‌هایی که این بخش با آن مواجه است، اتیوپی در سال‌های اخیر پیشرفت قابل توجهی داشته است و استراتژی‌های مختلفی را برای رسیدگی به مسائل مربوط به بهره‌وری، پایداری و امنیت غذایی اجرا کرده است.

مساحت کل اتیوپی 1.104.300 کیلومتر مربع است این امر باعث می‌شود اتیوپی بیست و هفتمین کشور بزرگ جهان از نظر مساحت باشد.

این کشور از شمال با اریتره، از شمال شرقی با جیبوتی، از شرق با سومالی، از جنوب با کنیا، از غرب با سودان جنوبی و از شمال غربی با سودان همسایه است.

طبق گزارش بانک جهانی، اتیوپی حدود 38.5 میلیون هکتار زمین کشاورزی دارد که حدود 16 میلیون هکتار آن زیر کشت و 20 میلیون هکتار آن مراتع دائمی است.

زمین‌های قابل کشت در اتیوپی حدود 34 درصد از کل مساحت این کشور را تشکیل می‌دهد. اتیوپی دارای آب و هوای متنوعی است که در نواحی پست دارای شرایط گرم و خشک و در ارتفاعات دارای شرایط خنک‌تر و مرطوب‌تر است.

اقتصاد اتیوپی

اقتصاد این کشور یکی از سریع‌ترین رشد‌ها در آفریقا را داراست و رشد تولید ناخالص داخلی به طور متوسط 9.5 درصد در سال از سال 2004 تا 2019 بوده است.

کشاورزی ستون فقرات اقتصاد اتیوپی است که حدود 40 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد و بیش از 80 درصد از جمعیت را استخدام کرده است البته این بخش تحت سلطه کشاورزان خرده‌مالک است که طیف وسیعی از محصولات از جمله غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی، میوه‌ها و سبزیجات را تولید می‌کنند.

اتیوپی تولید کننده عمده گاو، گوسفند، بز و شتر است، همچنین زادگاه قهوه است که یکی از مهم‌ترین صادرات این کشور به شمار می‌رود.

صنعت حدود 15 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد و منسوجات، فرآوری مواد غذایی و محصولات چرمی را تولید می‌کند.

بخش خدمات حدود 45 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد و به سرعت در حال رشد است که توسط گردشگری، مخابرات و خدمات مالی هدایت می‌شود.

اتیوپی یکی از اعضای بازار مشترک آفریقای شرقی و جنوبی (COMESA) و اتحادیه آفریقا (AU) است. این کشور قراردادهای تجارت آزاد بسیاری را با سایر کشورهای آفریقایی امضا کرده است و به دنبال پیوستن به سازمان تجارت جهانی به عنوان عضو است در حالی که از سال 1997 دارای وضعیت ناظر است.

اقتصاد اتیوپی با چالش‌های مختلفی مواجه است، از جمله:

• فقر بالا: حدود 30 درصد از جمعیت زیر خط فقر ملی زندگی می‌کنند.
• نابرابری: 10 درصد ثروتمندترین جمعیت حدود 40 درصد از ثروت کشور را در اختیار دارند.
• خشکسالی: اتیوپی کشوری مستعد خشکسالی است و انتظار می‌رود تغییرات آب‌و‌هوایی خشکسالی‌ها را مکرر و شدیدتر کند.
• درگیری: اتیوپی در سال‌های اخیر تحت تأثیر درگیری‌ها قرار گرفته است که فعالیت‌های اقتصادی را مختل کرده و میلیون‌ها نفر را آواره کرده است.

با وجود این چالش‌ها، اقتصاد اتیوپی پتانسیل رشد سریع در سال‌های آینده را دارد. اصلاحات دولت در حال به ثمر نشستن است و کشور دارای جمعیتی جوان و رو به رشد است.

اگر دولت بتواند به چالش‌های پیش روی اقتصاد رسیدگی کند، اتیوپی این پتانسیل را دارد که تا سال 2030 به کشوری با درآمد متوسط تبدیل شود.

کشاورزی اتیوپی

کشاورزی برای قرن ها ستون فقرات جامعه اتیوپی بوده است و کشاورزی خرده مالک شکل غالب تولید است.

محصولات سنتی مانند تف، گندم، جو و حبوبات برای نسل‌ها جزء اصلی رژیم غذایی اتیوپی‌ها بوده‌اند. دامداری نیز نقش بسزایی در تهیه گوشت، شیر و سایر محصولات دارد.

مناطق متنوع کشاورزی و منابع طبیعی فراوان اتیوپی از این میراث کشاورزی حمایت کرده است و آن را به یکی از معدود کشورهای آفریقایی تبدیل کرده است که در سال‌های اخیر دچار بحران غذایی قابل توجهی نشده است.

برخی از محصولات کلیدی و تولید آنها در اتیوپی عبارتند از:

• تف: تف یک غله باستانی و مهم ترین محصول غلات در اتیوپی است. این یک غذای اصلی برای اکثریت جمعیت، به ویژه در ارتفاعات مرکزی است.

از تف برای تهیه اینجرا، یک نان تخت سنتی اتیوپی استفاده می‌شود. اتیوپی بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده تف در جهان است که در 1.8 تا 2.0 میلیون هکتار با تولید 6 تا 7 میلیون تن در سال کشت می‌شود.

• قهوه: یک محصول نقدی قابل توجه است و قهوه عربیکا اتیوپی به دلیل طعم و عطر منحصر به فردش ارزش زیادی دارد، تولید قهوه در اتیوپی عمدتاً بر روی کشاورزان خرده‌مالک متمرکز است و سهم قابل توجهی در درآمد صادراتی این کشور دارد.

قهوه در 400.000 تا 500.000 هکتار با تولید تقریبی 500.000 متریک تن (عمدتاً عربیکا) کشت می‌شود که 280.000 متریک تن آن صادر می‌شود.

• ذرت: ذرت یک محصول غذایی حیاتی است و به طور گسترده در مناطق مختلف اتیوپی کشت می‌شود. این محصول به عنوان یک غذای اصلی برای بسیاری از خانواده ها عمل می‌کند و همچنین دارای اهمیت تجاری است.

تولید ذرت به طور پیوسته در حال افزایش است و این محصول نقش مهمی در امنیت غذایی ایفا می‌کند. ذرت در 2.0 تا 2.5 میلیون هکتار با تولید 5 تا 6 میلیون متریک تن کشت می‌شود.

• گندم: گندم یک محصول غلات ضروری در اتیوپی و منبع اصلی کالری و پروتئین است. این گیاه عمدتاً در مناطق مرتفع کشت می‌شود و تولید آن به دلیل بهبود شیوه‌های کشاورزی و حمایت دولت افزایش یافته است. گندم در 1.5 تا 1.8 میلیون هکتار با تولید 4 تا 4.5 میلیون متریک تن کشت می‌شود.
• جو: جو یکی دیگر از محصولات مهم غلات است که عمدتاً در ارتفاعات کشت می‌شود. از آن برای مصرف انسان، به عنوان خوراک حیوانات و در دم کردن سنتی آبجو محلی استفاده می‌شود. جو در سطح 0.5 تا 0.7 میلیون هکتار با تولید 1.5 تا 1.8 میلیون تن کشت می‌شود.
• حبوبات: حبوبات مانند نخود، عدس و لوبیا، محصولات قابل توجهی در اتیوپی هستند. آنها منابع مهم پروتئین در رژیم غذایی اتیوپی هستند و همچنین با تولید کل 3 میلیون تن متریک در بیش از 2 میلیون هکتار به بازارهای بین‌المللی صادر می‌شوند. اتیوپی 10 درصد از حبوبات تولیدی خود را صادر می‌کند.
• دانه‌های روغنی: اتیوپی دانه‌های روغنی مختلفی از جمله کنجد، دانه نیجر و بذر کتان تولید می‌کند، کنجد مهمترین محصول دانه‌های روغنی و کالای عمده صادراتی است. دانه‌های روغنی در 2.5 میلیون هکتار کشت می‌شود که 750.000 تن تولید می‌کند که کنجد بیش از 60 درصد سهم شیر دارد.
• سیب‌زمینی: تولید سیب‌زمینی در اتیوپی به ویژه در مناطق مرتفع افزایش یافته است. سیب زمینی هم مصرف داخلی دارد و هم صادراتی، کل تولید سیب زمینی 6 میلیون تن در 0.7 میلیون هکتار است.
• نیشکر: اتیوپی چندین کارخانه قند دارد و نیشکر در برخی مناطق، به ویژه در امتداد رودخانه آواش، یک محصول نقدی مهم است، کل تولید نیشکر این کشور، 5 میلیون تن است.
• موز: تولید موز در مناطق خاصی با شرایط آب‌و‌هوایی مطلوب مانند جنوب و جنوب غربی اتیوپی متمرکز است. موز به صورت محلی مصرف و صادر می‌شود، اتیوپی 2 میلیون تن متریک موز تولید می‌کند.
• دام: دام نقش حیاتی در بخش کشاورزی اتیوپی دارد. این کشور دارای تعداد زیادی گاو، گوسفند، بز و طیور است که به امنیت غذایی کمک کرده و درآمد بسیاری از خانوارهای روستایی را تامین می‌کند.

توجه به این نکته مهم است که تولیدات کشاورزی در اتیوپی به شدت تحت تأثیر مناطق متنوع کشاورزی و شرایط آب و هوایی این کشور است.

دولت، همراه با شرکای مختلف توسعه، ابتکاراتی را برای افزایش بهره‌وری کشاورزی، ترویج شیوه‌های پایدار و بهبود دسترسی به بازار برای کشاورزان به منظور تقویت بیشتر تولید این محصولات کلیدی به اجرا گذاشته است.

چالش‌های کشاورزی اتیوپی

با وجود تاریخ غنی کشاورزی، اتیوپی امروزه با چالش‌های مختلفی در این بخش مواجه است. اکثر کشاورزان خرده مالکانی هستند که دسترسی محدودی به منابع، فناوری مدرن و ارتباطات بازار دارند.

تکه تکه شدن زمین، زیرساخت‌های ناکافی و تاثیر تغییرات آب‌و‌هوایی بیشتر مانع از بهره‌وری کشاورزی می‌شود. علاوه بر این، اتکا به کشاورزی دیم، این بخش را در برابر الگوهای آب‌و‌هوایی نامنظم آسیب‌پذیر می‌کند که منجر به نوسانات در بازده می‌شود.

چالش‌های کلیدی پیش روی کشاورزی اتیوپی عبارتند از:

• مالکیت زمین و تکه تکه شدن: مسائل مربوط به مالکیت زمین یک مشکل طولانی مدت در اتیوپی بوده است که حقوق مالکیت نامشخص منجر به اختلاف و ناکارآمدی می‌شود.

تکه تکه شدن مالکیت زمین در میان کشاورزان کوچک همچنین باعث کاهش صرفه جویی در مقیاس و محدود شدن توانایی آنها برای سرمایه‌گذاری در شیوه‌های کشاورزی مدرن می‌شود.

• دسترسی به اعتبار و امور مالی: کشاورزان اغلب برای دسترسی به اعتبار و خدمات مالی مقرون به صرفه با مشکل مواجه می‌شوند که مانع از توانایی آن‌ها برای سرمایه‌گذاری در نهاده‌های مدرن، فناوری‌ها و شیوه‌های پایدار می‌شود.
• زیرساخت‌ها و دسترسی به بازار: زیرساخت‌های محدود روستایی مانند جاده‌ها و تأسیسات ذخیره‌سازی، حمل و نقل و ذخیره‌سازی کارآمد محصولات را برای کشاورزان دشوار می‌کند.

علاوه بر این، پیوندهای ناکافی بازار منجر به قیمت‌های پایین و کاهش سوددهی برای کشاورزان می‌شود.

• تغییرات آب‌و‌هوا و تخریب محیط زیست: اتیوپی به ویژه در برابر تغییرات آب‌و‌هوایی آسیب‌پذیر است، خشکسالی‌های مکرر و الگوهای بارندگی نامنظم بر عملکرد محصول و بهره‌وری دام تأثیر می‌گذارد. جنگل‌زدایی، فرسایش خاک و زمین‌های نامناسب، مدیریت تخریب محیط‌زیست را تشدید می‌کند.
• پذیرش فناوری: در حالی که پیشرفت‌هایی در پذیرش فناوری‌های کشاورزی مدرن حاصل شده است، بسیاری از کشاورزان خرده مالک هنوز به بذر، کود و سیستم‌های آبیاری بهبود یافته دسترسی ندارند.

مداخلات و پیشرفت دولت

دولت اتیوپی اهمیت کشاورزی را برای توسعه ملی به رسمیت شناخته و راهبردهای مختلفی را برای رسیدگی به چالش‌های این بخش اجرا کرده است:

• آژانس تحول کشاورزی (ATA): ATA که در سال 2010 تأسیس شد، بر ارتقای نوآوری کشاورزی، افزایش بهره‌وری و افزایش دسترسی به بازار برای کشاورزان خرده مالک تمرکز دارد.

این آژانس نقش مهمی در تسهیل مشارکت‌ها، حمایت از زنجیره‌های ارزش و حمایت از اصلاحات سیاست ایفا کرده است.

• برنامه شبکه ایمنی تولیدی (PSNP): برای رسیدگی به ناامنی غذایی و فقر، دولت PSNP را در سال 2005 معرفی کرد.

این برنامه حمایت اجتماعی به خانوارهای آسیب‌پذیر در طول دوره‌های کمبود غذا، پول نقد و انتقال مواد غذایی را فراهم می‌کند.

استراتژی اقتصاد سبز مقاوم در برابر آب‌و‌هوا (CRGE): اتیوپی متعهد به توسعه اقتصاد سبز و مقاوم در برابر آب‌و‌هوا است. استراتژی CRGE بر مدیریت پایدار زمین، احیای جنگل‌ها و ترویج منابع انرژی تجدیدپذیر متمرکز است.

• خدمات ترویج کشاورزی: دولت خدمات ترویج کشاورزی را گسترش داده است تا کشاورزان بیشتری را با دانش تکنیک‌های کشاورزی مدرن، بذرهای بهبودیافته و شیوه‌های هوشمند آب‌وهوا دسترسی داشته باشد.
• مشارکت‌های دولتی و خصوصی: دولت فعالانه سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در کشاورزی را تشویق کرده است و همکاری‌هایی را تقویت می‌کند که فناوری‌های مدرن و پیوندهای بازار را برای کشاورزان خرده‌مالک به ارمغان می‌آورد.

پتانسیل توسعه آینده

علی‌رغم چالش‌ها، بخش کشاورزی اتیوپی پتانسیل زیادی برای رشد و توسعه دارد که در ادامه به مواردی از آن اشاره می‌کند:

• ارزش افزوده و فرآوری کشاورزی: سرمایه‌گذاری در صنایع تبدیلی کشاورزی می‌تواند ارزش محصولات کشاورزی را افزایش دهد، اشتغال ایجاد کند و صادرات را تقویت کند.
• آبیاری و مدیریت آب: گسترش زیرساخت‌های آبیاری و ارتقای مدیریت کارآمد آب می‌تواند وابستگی به کشاورزی دیم را کاهش دهد و بهره‌وری را افزایش دهد.
• تحقیق و توسعه: سرمایه‌گذاری مستمر در تحقیق و توسعه کشاورزی می‌تواند منجر به توسعه محصولات مقاوم در برابر آب‌و‌هوا و بهبود شیوه‌های کشاورزی شود.
• مدیریت پایدار زمین: اجرای شیوه‌های مدیریت پایدار زمین می‌تواند تخریب محیط زیست را کاهش داده و بهره‌وری کشاورزی را در درازمدت افزایش دهد.

پذیرش فناوری دیجیتال در کشاورزی

پذیرش فناوری در کشاورزی اتیوپی در سال‌های اخیر با هدف بهبود بهره‌وری، پایداری و معیشت کشاورزان خرده پا افزایش یافته است. در اینجا چند نمونه از پذیرش فناوری در کشاورزی اتیوپی آمده است:

• برنامه‌های موبایل برای توسعه کشاورزی: اپلیکیشن‌های موبایل برای ارائه خدمات ترویج کشاورزی به کشاورزان توسعه یافته‌اند. برنامه‌هایی مانند «بانک دانش کشاورزی» اطلاعات به‌موقع درباره پیش‌بینی آب‌وهوا، شیوه‌های کشت محصول، مدیریت آفات و بیماری‌ها و قیمت‌های بازار ارائه می‌کنند.

این برنامه‌ها به پرکردن شکاف دانش کمک می‌کنند و کشاورزان را با اطلاعات ضروری برای تصمیم‌گیری آگاهانه توانمند می‌کنند.

• GPS و GIS برای کشاورزی دقیق: سیستم موقعیت یاب جهانی (GPS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای کشاورزی دقیق استفاده می‌شود. یک مثال قابل توجه پروژه «سیستم اطلاعات خاک اتیوپی» (EthioSIS) است.

EthioSIS یک تلاش مشترک بین دولت اتیوپی، بانک جهانی و سایر شرکای توسعه برای ایجاد یک سیستم جامع اطلاعات خاک با استفاده از فناوری‌های GPS و GIS است.

با تجزیه و تحلیل ویژگی‌های خاک، توپوگرافی و سایر عوامل، کشاورزان می‌توانند تصمیمات مبتنی بر داده در مورد کاشت، کوددهی و حفاظت از محصول بگیرند. کشاورزی دقیق، استفاده از منابع را بهینه می‌کند و اثرات زیست محیطی را به حداقل می‌رساند.

• پمپ‌های آبیاری با انرژی خورشیدی: پمپ‌های آبیاری با انرژی خورشیدی برای کاهش وابستگی کشاورزان به گازوئیل یا برق برای پمپاژ آب به کار گرفته شده‌اند.

دولت اتیوپی، همراه با سازمان‌های بین‌المللی و شرکای توسعه پذیرش سیستم‌های آبیاری با انرژی خورشیدی را ترویج می‌کنند؛ ابتکارات و یارانه‌های مختلفی برای حمایت از کشاورزان در گذار به این فناوری پایدار ارائه می‌شود.

این پمپ‌ها به ویژه در مناطق دورافتاده که دسترسی به برق محدود است مفید هستند. پمپ‌های خورشیدی آبیاری مطمئن و مقرون به صرفه‌تر را امکان‌پذیر می‌کنند و عملکرد محصول و درآمد کشاورزان را بهبود می‌بخشند.

• سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای: فناوری‌های سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای برای نظارت بر رشد محصول و ارزیابی شرایط مزرعه استفاده می‌شوند.

با تجزیه و تحلیل داده‌های ماهواره‌ای، محققان و آژانس‌های کشاورزی می‌توانند عملکرد محصول را پیش‌بینی، هجوم آفات را شناسایی و تغییرات در سلامت پوشش گیاهی را نظارت کنند.

این اطلاعات به سیستم‌های هشدار اولیه و مدیریت بهتر محصول کمک می‌کند. یکی از نمونه‌های بارز استفاده از سنجش از دور و تصاویر ماهواره‌ای در کشاورزی است

پروژه «پایش و ارزیابی محصول اتیوپی» توسط سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) اجرا شده است. این پروژه از روش‌های نظارت بر ماهواره و سنجش از دور برای ارزیابی شرایط محصول و تخمین تولید کشاورزی در اتیوپی استفاده می‌کند.

• پلتفرم‌های بازار کشاورزی: پلتفرم‌های تجارت الکترونیک و بازارهای کشاورزی در اتیوپی پدیدار شده‌اند که کشاورزان را مستقیماً به خریداران، خرده‌فروشان و مصرف‌کنندگان متصل می‌کند.

این پلتفرم‌ها، معاملات شفاف، قیمت‌گذاری منصفانه و دسترسی به بازارهای بزرگتر را تسهیل می‌کنند.

کشاورزان می‌توانند محصولات خود را به طور موثرتری بازاریابی کنند و از طریق فروش مستقیم درآمد خود را افزایش دهند.

بورس کالای اتیوپی (ECX) یک پلتفرم دولتی است که تجارت کالاهای کشاورزی از جمله قهوه، کنجد، ذرت و لوبیا را تسهیل می‌کند.

ECX بازار شفاف و کارآمدی را فراهم می‌کند که در آن خریداران و فروشندگان می‌توانند کالاها را از طریق یک سیستم تجارت الکترونیکی تجارت کنند و از قیمت‌های منصفانه اطمینان حاصل کنند و واسطه‌ها را کاهش دهند.

• خدمات مالی دیجیتال: خدمات مالی دیجیتال، مانند پول موبایل، در مناطق روستایی گسترش یافته است و کشاورزان را قادر می‌سازد تا به راحتی به خدمات مالی دسترسی داشته باشند.

با پول موبایل، کشاورزان می‌توانند بدون نیاز به شعبه‌های فیزیکی بانک، پرداختی برای محصول خود دریافت کنند، به اعتبار دسترسی داشته باشند و تراکنش‌های مالی انجام دهند.

HelloCash AgriMarket یک پلتفرم نوآورانه مبتنی بر موبایل در بازار کشاورزی در اتیوپی است.

این به عنوان توسعه‌دهنده خدمات پول همراه HelloCash که به طور گسترده در کشور استفاده می‌شود، عمل می‌کند. کشاورزان می‌توانند از این پلتفرم برای نمایش محصولات خود، دریافت پرداختی از خریداران و دسترسی راحت به خدمات مالی استفاده کنند.

پذیرش فناوری در کشاورزی اتیوپی این بخش را متحول کرده و فرصت‌های جدیدی را برای کشاورزان خرده‌مالک ارائه می‌کند.

این نوآوری‌ها به افزایش بهره‌وری، استفاده کارآمد از منابع و بهبود انعطاف‌پذیری در برابر چالش‌های مرتبط با آب‌وهوا کمک می‌کند. با ادامه پیشرفت فناوری، بخش کشاورزی اتیوپی از پیشرفت‌های بیشتر بهره می‌برد که باعث رشد پایدار و افزایش امنیت غذایی در این کشور می‌شود.

نتیجه

بخش کشاورزی در اتیوپی همچنان سنگ بنای اقتصاد این کشور است که برای میلیون‌ها نفر شغل و امرار معاش فراهم می‌کند. اگرچه چالش ها همچنان ادامه دارد، رویکرد پیشگیرانه دولت اتیوپی و تعهد سهامداران مختلف منجر به پیشرفت قابل توجهی در سال‌های اخیر شده است.

اتیوپی با پرداختن به مسائل این بخش و بهره‌برداری از پتانسیل آن، می‌تواند راه را برای بخش کشاورزی مرفه‌تر، پایدارتر و انعطاف‌پذیرتر هموار کند و به رشد کلی اقتصادی و امنیت غذایی این کشور کمک کند.

منبع

انتشار نقشه منطقه سختی گیاه ایالات متحده آمریکا

ناامیدی کشاورزان کدو تنبل به آینده کشاورزی در آمریکا

مزایای کودهای میکروبی در مقابل کودهای سنتی