در شرایطی که تونس با بحران‌های اقلیمی و هم با بحران‌های اقتصادی مواجه است، گروهی از زنان برای حفاظت از محیط‌زیست و ایجاد معیشت پایدار، تعاونی‌ها و مشاغل کوچک را راه‌اندازی کرده‌اند.
هایت تابویی
زمانی که «هایت تابویی» در دانشگاه، باستان‌شناسی می‌خواند، مادربزرگش او را به یک باغ زیتون چندصدساله می‌برد تا قبل از هر امتحان، برکت بگیرد. هایت به این سنت‌های عجیب‌و‌غریب رایج در تونس اعتقادی نداشت، اما ژستی که می‌گرفت او را برای همیشه به درختان کهنسال و وحشی پارک ملی الفیجا، در شمال‌غربی تونس، در چند کیلومتری مرز الجزایر پیوند می‌داد.
در سال 2012، یک سال پس از قیام تونس، هایت و گروهی از زنان دیگر تصمیم گرفتند یک انجمن که نام خود را از گیاه زیتون وحشی گرفته است برای محافظت از درختان باستانی پارک ملی الفیجا راه‌اندازی کنند.
تونس مانند بسیاری از کشورهای منطقه مدیترانه، در برابر بحران‌های اقلیمی و شوک‌های آبوهوایی مانند افزایش دما و سطوح مختلف بارش همراه با افزایش بالقوه، آسیب‌پذیر است.
با توجه به این شرایط به نظر می‌رسد که منابع ژنتیکی محصولات می‌تواند نقش حیاتی در ایجاد کشاورزی مقاوم‌تر در برابر آب‌و‌هوا داشته باشد. در طول قرن‌ها، کشاورزان فقیر، از تنوع ژنتیکی به طور هوشمندانه‌ای برای توسعه واریته‌های سازگار با شرایط استرس محیطی خود استفاده کرده‌اند.
از این‌رو، هایت تابویی نیز یک باغ آموزشی و اجتماعی ایجاد کرده که توسط ساکنان محلی، عمدتاً زنان و جوانان، هدایت می‌شود، جایی که آنها گونه‌های گیاهی محلی را که با دانه‌های هیبریدی وارداتی جایگزین شده‌اند، دوباره معرفی می‌کنند.
برای زنانی مانند هایت تابویی، پرورش تنوع‌زیستی، کلید حفظ یک سیستم کشاورزی انعطاف‌پذیر، تضمین تولید غذای سالم و در عین حال درآمد برای خانواده‌های ساکن در پارک است.
هایت می‌گوید: «ما بذرهای هیبریدی نمی‌خریم، ما باغ جامعه خود را برای کاشت و حفاظت از دانه‌های محلی باستانی ساخته‌ایم که سال به سال با شرایط آبوهوایی سازگار می‌شوند.
بیش از 150 تَن از ساکنان منطقه، در این طرح درآمدزایی مبتنی بر حفاظت از محیط زیست، اکوتوریسم و تجار‌ی‌سازی محصولات محلی مشارکت داشته‌اند، منطقه جندوبه، یکی از حاشیه‌نشین‌ترین مناطق تونس، دارای نرخ فقر 21.5 درصدی است. در مناطق دورافتاده مانند منطقه غاردیمائو، در مرز با الجزایر، منابع طبیعی کوهستان اغلب تنها منبع اشتغال برای ساکنان است.
فاتحه مصباحی
با حرکت از «جندوبه» به «سیدی‌بوزید»، زن دیگری اکنون در تلاش است تا گونه‌های محلی را دوباره معرفی کند، پس از چندین سال کار در یک کارخانه واردات بذر، فاتحه تصمیم گرفته است برای راه‌اندازی یک پروژه گلخانه‌ای ارگانیک به روستای زادگاهش برگردد. او در گلخانه خود سعی می‌کند دانه‌های محلی درختان زیتون، انگور و گونه‌های دیگر را بازیابی کند و بین کشاورزان منطقه سیدی‌بوزید توزیع کند.
فاتحه هر روز صبح در میان نهال‌هایش قدم می‌زند و آنها را به دقت بررسی می‌کند. او یکی از کسانی هست که در زمینه‌ی کشاورزی ارگانیک سرمایه‌گذاری می‌کند، به باور «حبیب ایب»، دانشیار جغرافیا در دانشگاه پاریس بازایابی بذرهای محلی ممکن است دشوار باشد چون خاک‌ها با دانه‌های هیبریدی رشد کرده و با آفت‌کش‌ها و کودها سازگار شده‌اند.
فاتحه مصباحی- مسئول گلخانه «پیلوت آگری» منطقه سیدی‌بوزید است که در آنجا برای جایگزینی بذرهای هیبریدی با بذرهای محلی کار می‌کند. در چهل سال گذشته، تعداد زیادی از کشاورزان بذرهای سنتی و محلی را برای خرید بذرهای هیبریدی وارداتی رها کرده‌اند.
در دهه‌های گذشته، سیاست های اقتصادی و صنعتی ترویج شده در تونس، توسعه تونس را به سمت تک‌کشتی، دانه‌های هیبریدی وارداتی، از دست دادن تنوع زیستی سوق داده است.
علاوه بر بحران آبوهوایی که به سرعت در این کشور در حال پیشرفت است، تونس با یک بحران اقتصادی ویرانگر نیز مواجه است، طبق گزارش موسسه آمار دولتی، بیکاری جوانان 40.8 درصد است. این ابتکارات اقتصادی و پایدار ممکن است راه حلی برای بیکاری جوانان و مهاجرت دسته‌جمعی هزاران جوان تونسی ارائه دهد.
آمیرابن‌ابیدی
«آمیرا بن ابیدی» 25 ساله، زمانی که مطالعات طراحی خود را به پایان رساند، فکر کرد که در مکانی بسیار غنی از نظر فرهنگی زندگی می‌کند برای همین تصمیم گرفت تا دانش باستانی خانوادگی خود را بازیابی کرده و از آن امرار معاش کند.
آمیرا با مادرش در یک خانه سنتی در منطقه بکلتا کار می‌کند، منطقه‌ای مسکونی نه چندان دور از شهر ساحلی مهدیه که تنها 140 کیلومتر با جزیره ایتالیایی لامپدوزا فاصله دارد.
هر سال صدها جوان تونسی از دریای مدیترانه عبور می‌کنند، اما آمیرا ماندن را انتخاب کرده است. در سال 2017، او یک شرکت کوچک راه‌اندازی و حیاط خلوت خود را به یک آتلیه تبدیل کرده است که در آن اقلامی از برگ‌های خرما بصورت دست‌ساز مانند کیف، سبد یا تزئینات خانه تولید می‌کند و سپس آنها را در اینترنت و بازارهای محلی می‌فروشد.
یک فضای اجتماعی با نام «کاناویتا» در تونس وجود دارد که بیش از صد زن از روستاهای مختلف، محصولات سنتی و صنایع دستی خود را با استفاده از مواد سازگار با محیط‌زیست می‌سازند که از میراث ناملموس منطقه و محیط‌زیست محافظت می‌کند.
این نوع تعاونی‌ها و انجمن‌ها می‌توانند جایگزینی برای زنان و جوانانی باشد که به حاشیه رانده شده‌اند. آنها نقش مهمی در بهبود معیشت جوامع روستایی دارند و همچنین نشان‌دهنده پاسخی به بحران آب‌و‌هوا هستند.
در ژوئن 2020، پارلمان تونس لایحه‌ای را در مورد اقتصاد اجتماعی و همبستگی به منظور ارتقای شمول اقتصادی و اجتماعی جمعیت‌های حاشیه‌نشین، از جمله زنان و جوانان، از طریق تشویق آنها به مشارکت در تعاونی‌ها، سازمان‌های متقابل یا گروه‌های خودیاری به تصویب رساند. اما قانون به تنهایی برای حل مشکلات ریشه‌ای کافی نیست.
زنان کارآفرین در کشاورزی را بشناسیم
