ﮔﺮدﺷﮕﺮی روستایی و گردشگری کشاورزی در ﺑﻌـﺪ اﻗﺘﺼﺎدی، ﺑﻪﺗﺮﺗﯿﺐ از ﺟﻬﺖ اﻓﺰاﯾﺶ درآﻣـﺪ، اﻓـﺰاﯾﺶ ﻗﯿﻤـﺖ زﻣـﯿﻦ و ﻣﺴﮑﻦ، ﮐﺎﻫﺶ اﺧﺘﻼف ﻃﺒﻘﺎﺗﯽ و اﺷﺘﻐﺎلزاﯾﯽ دارای ﺑﯿﺸـﺘﺮﯾﻦ ﺗـﺄﺛﯿﺮ ﺑـﻮده است و در بعد اجتماعی از نظر ﺑﻬﺒـﻮد زمینه تعامل و مشارکت روﺳﺘﺎﯾﯿﺎن، ﺗﻐﯿﯿﺮ در ﻧﻮع ﭘﻮﺷﺶ اﻫﺎﻟﯽ روﺳﺘﺎ، ﺟﺬب ﺣﺪاﮐﺜﺮی ﻣﻬﺎﺟﺮان ﻧﻮروزی و ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻧﯽ و ﮔﺴﺘﺮش رواﺑﻂ ﺑﯿﺮوﻧـﯽ روﺳـﺘﺎ ﺑـﺎ روﺳـﺘﺎﻫﺎی ﻫﻢﺟﻮار و ﻫﻤﭽﻨـﯿﻦ در ﺑﻌـﺪ زﯾﺴـﺖﻣﺤﯿﻄـﯽ از ﻟﺤـﺎظ ﺟﻠـﻮﮔﯿﺮی از ﮔﺴﺘﺮش آﻟﻮدﮔﯽ در ﻣﻨﻄﻘﻪ، ﻣﻤﺎﻧﻌﺖ از اﺗـﻼف گونه‌های ﮔﯿـﺎﻫﯽ و ﮔﺴﺘﺮش ﺧﺪﻣﺎت زﯾﺮﺑﻨﺎﯾﯽ دارای ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﺄﺛﯿﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ.
در اﯾـﺮان، ﮔﺮدﺷﮕﺮی روﺳﺘﺎﯾﯽ ﭘﯿﺸﯿﻨﻪای ﮐﻬـﻦ و مواردی آشنا و ﻣﺘﻌـﺪد دارد ﻣﺮاﺳــﻢ آیینی و جشنواره‌های فرهنگی کشاورزی مانند آیین ﮔﻼبﮔﯿﺮی در ﮐﺎﺷﺎن، ﺟﺸﻦ ﺧﺮﻣﻦﮐﻮﺑﯽ در اﺳـﺘﺎن‌های شمالی در زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺎﻟﯽ، ﺟﺸﻦ ﺑﺮداﺷﺖ ﮔﻨﺪم، جشنوراه انار در ﺑﻬﺸـﻬﺮ، ﺟﺸﻨﻮاره زردآﻟﻮ در ﺑﺴﻄﺎم، ﺟﺸﻨﻮاره ﻃﻼی ﺳﺮخ یعنی زﻋﻔﺮان در ﺧﺮاﺳﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ و دﯾﮕﺮ روﯾﺪادﻫﺎی آﯾﯿﻨﯽ ﮐﺸﺎورزی ﻧﯿﺰ از دﯾﮕﺮ ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖﻫـﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻟﺰوم ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﮐﺸﺎورزی را ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ.
دهه‌هاست ﮐـﻪ در اردیبهشت ﻣـﺎه، ﺗـﻮرهای ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﮔﻼبﮔﯿﺮی ﮐﺎﺷﺎن و ﻗﻤﺼﺮ، دﺷﺖ ﺷـﻘﺎﯾﻖهای واژگون ﺧﻮاﻧﺴﺎر، ﭼﻬﺎرﻣﺤﺎل و ﺑﺨﺘﯿﺎری و ﺗﻮرﻫﺎی ﻣﺰارع ﭼﺎی ﮔﯿﻼن ﺑﺮﻗﺮار و علاقمندان ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد.
ﺑﺎ اﯾﻦ ﺣﺎل، ﻣﻮارد ﺑﺴﯿﺎر زﯾـﺎدی وجود دارد ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞﺗﻮﺟﻪ، حتی ﺑﺮای ﺟﺬب ﮔﺮدﺷﮕﺮان ﺧﺎرﺟﯽ، ﻣﻐﻔﻮل ﻣﺎﻧﺪه اﺳﺖ ﮐﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﯽﺗﻮان ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺖ زﻋﻔﺮان در ﺧﺮاﺳﺎن ﺟﻨﻮﺑﯽ، ﺷﺎﻟﯽﮐﺎری در اﺳﺘﺎنﻫﺎی ﺷﻤﺎﻟﯽ و ﺧﺮﻣـﺎﭼﯿﻨﯽ در ﺟﻨﻮب اﺷﺎره ﮐﺮد ﮐﻪ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی ﭘﯿﺶﮔﻔﺘﻪ در اﯾﻦ ﻣﻨـﺎﻃﻖ ﮔﺎه ﺑﻪ ﻣﺜﺎﺑﻪ آداب و ﻣﺮاسمی ﻣﯽﻣﺎﻧﺪ ﮐﻪ از ارزش ﻓﻮق‌اﻟﻌﺎده‌ای برای ﺟﺬب ﮔﺮدﺷﮕﺮ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ.
ﺑﻨﺎﺑﺮاﯾﻦ، اﯾﻦ ﻧﯿﺎز اﺣﺴﺎس ﻣﯽﺷﻮد ﮐـﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ اﯾـﺮان ﺑـﺮای ﺗﻮﺳـﻌﻪ ﮔﺮدﺷـﮕﺮی کشاورزی ﺑﺮرﺳﯽ ﺷﻮد و ﺑﺮ اﺳﺎس اﯾﻦ ﭘﺘﺎﻧﺴﯿﻞ ﺑﺮ روی مناطق دارای ﭘﺘﺎﻧﺴـﯿﻞ ﺑﺎﻻﺗﺮ ﺗﻤﺮﮐﺰ ﮐﺮد و اﯾﻦ ﺻﻨﻌﺖ را در آن ﻣﻨﺎﻃﻖ ﮔﺴﺘﺮش داد.
نتایج مطالعه
بر اساس مطالعه‌ی حاضر، ﻫﺸﺖ ﺷﺎﺧﺺ و 38 زﯾﺮ شاخص ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﮐﺸﺎورزی اﯾـﺮان ﺑﺎﯾـﺪ ﻣـﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﯿﺮﻧﺪ. اﯾﻦ ﻫﺸﺖ ﺷﺎﺧﺺ شامل «ﻫﺰﯾﻨـﻪ»، «ﻣﺰرﻋـﻪ و ﻣﺤﯿﻂ»، «زﯾﺮ ﺳﺎﺧﺖ»، «ﻗﻮاﻧﯿﻦ، ﻣﻘﺮرات و ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاری»، «ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ و دﯾﺪﮔﺎه ﺟﺎﻣﻌﻪی ﻣﯿﺰﺑﺎن»، «ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ و ﺧﺮﯾـﺪ»، «امنیت و ایمنی» و «ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎی ﮔﺮدﺷﮕﺮی» هستند.
ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺰﯾﻨﻪ شامل چهار زیرشاخص ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪﺷﺪه ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ، ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺧﺮﯾﺪ محصولات کشاورزی، ﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳﮑﺎن و ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻏﺬا هست. ﺷﺎﺧﺺ ﻣﺰرﻋـﻪ و ﻣﺤـﯿﻂ ﺷـﺎﻣﻞ ﺷﺶ زﯾﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﭘﺬﯾﺮفته‌شده ﺗﻌـﺪاد ﻣـﺰارع ارگانیک، تعداد باغ ﮐﺸﺖﻫﺎ، ﺗﻌﺪاد ﻣﺰارع ﻓﻌﺎل، ﺗﻌﺪاد ﻣﺰارع ﻣﺤﺼﻮﻻت زﯾﻨﺘﯽ، ﭼﺸﻢاﻧﺪاز و اﻗﻠﯿﻢ است.
ﻫﺸﺖ زﯾﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪﺷﺪه ﻣﺮاﮐﺰ درﻣﺎﻧﯽ، ﻣﺮاﮐﺰ اﻗﺎﻣﺘﯽ و ﻣﺤﻞ ﮐﻤﭗ، دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺳﺮوﯾﺲ ﺑﻬﺪاﺷﺘﯽ و ﺣﻤـﺎم، دﺳﺘﺮسی ﺑـﻪ اﺗـﺎق ﺧـﻮاب، دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ ﻋﻤﻮﻣﯽ، ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ، ﺗﺴﻬﯿﻼت ارﺗﺒﺎﻃﯽ از ﻗﺒﯿﻞ اﯾﻨﺘﺮﻧﺖ و دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ آب و ﺑﺮق در زیرمجموعه‌ی شاخص زیرساخت قرار می‌گیرند.
شاخص ﻗـﻮاﻧﯿﻦ، ﻣﻘﺮرات و ﺳﯿﺎﺳﺖﮔﺬاری دارای ﺳﻪ زﯾﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ ﺷـﺪه وﺟـﻮد مقررات گردشگری کشاورزی، برنامه‌های ترویجی گردشگری کشاورزی و ﺳﺮﻣﺎﯾﻪﮔﺬاری دوﻟﺘﯽ ﺑﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ گردشگری کشاورزی است.
ﻫﻔـﺖ زیر ﺷﺎﺧﺺ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻓﻌﺎل ﺑﺨﺶ کشاورزی، ﻧﯿـﺎز ﮐﺸـﺎورزان ﺑـﻪ ﻣﻨـﺎﺑﻊ درآﻣﺪی ﻣﺎزاد، ﺳﻄﺢ ﺗﺤﺼﯿﻼت ﺑﺨـﺶ کشاورزی، مهمان ﻧـﻮازی و ﺗﻤﺎﯾﻞ ﺑﻪ ﻗﺒﻮل ﮔﺮدﺷـﮕﺮ، ﻧﯿـﺮوی ﮐـﺎر آﻣـﻮزش دﯾـﺪه ﺑـﺮای ﺑﺨـﺶ ﮔﺮدﺷـﮕﺮی کشاورزی، ﺳـﺎزﻣﺎن‌های ﻣـﺮدم ﻧﻬـﺎد ﻓﻌـﺎل در بخش ﮔﺮدﺷﮕﺮی و اﻧﮕﯿﺰهﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺷﺎﺧﺺ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ و دﯾﺪﮔﺎه ﺟﺎمعه‌ی ﻣﯿﺰبان است.
ﺷﺎﺧﺺ ﺳﺮﮔﺮﻣﯽ و خرید دارای ﭘﻨﺞ زﯾﺮ ﺷﺎﺧﺺ اﻣﮑﺎن مشارﮐﺖ در فعالیت‌های کشاورزی، اﻣﮑﺎن ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺧﺎﻧﻮاده در آن اﻣﮑﺎنﭘﺬﯾﺮ اﺳﺖ، ﻓﺮﺻﺖ آﻣﻮزش ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﮐﺸﺎورزی، اﻣﮑﺎن خرید کالاهای کشاورزی و اﻣﮑﺎن ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﺗﻔﺮﯾﺤﯽ غیرمرتبط با ﮐﺸﺎورزی است.
ﺷﺎﺧﺺ امنیت و ایمنی دارای دو زﯾـﺮ شاخص اﻣﻨﯿﺖ ﻣﻨﻄﻘﻪ و ایمنی مزارع است و در ﻧﻬﺎﯾﺖ، ﺷﺎﺧﺺ ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎی ﮔﺮدﺷﮕﺮی ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺎﻣﻞ ﺳﻪ زﯾﺮ ﺷﺎﺧﺺ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪﺷﺪه جشنواره‌هایﮐﺸﺎورزی و ﻣﺤﻠﯽ، ﺟﺎذﺑﻪﻫﺎی ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﺗﺎرﯾﺨﯽ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﺳﻨﺘﯽ ﮐﺸﺎورزیست.
منبع: زارع، مجتبی و سایرین(1400)؛ تعیین شاخص‌های ارزیابی ظرفیت توسعه گردشگری کشاورزی ایران. نشریه بوم‌شناسی کشاورزی، جلد 13، شماره 4، ص 687 – 669
برای دریافت شماره های نشریه کشت و گشت، فصلنامه گردشگری کشاورزی به اینجا بروید
