مواد فعال زیستی در گلرنگ و کاربرد آنها در دارو و غذاهای تقویت‌کننده سلامت گلرنگ حاوی بسیاری از مواد طبیعی با طیف وسیعی از مصارف اقتصادی است. معروف‌ترین رنگ جدا شده از گلبرگ‌های این گل، هیدروکسی افلور بوده که دارای خواص ضد باکتری، ضدالتهابی و آنتی‌اکسیدانی است.
گلرنگ (Carthamus tinctorius)به عنوان جایگزینی ارزان قیمت برای زعفران (Crocus sativus L.) و به عنوان منبع غنی از مواد فعال زیستی، در بسیاری از شاخه‌های اقتصاد استفاده می‌شود.
زعفران به دلیل ترکیبات شیمیایی غنی چون قندهای ساده و پیچیده، اسیدهای آمینه، پروتئین‌ها، لیپیدها، سلولز، ترکیبات معدنی و ویتامین‌ها از جمله تیامین و ریبوفلاوین، مقادیر کم آلفا کاروتن و بتاکاروتن، زآگزانتین و لیکوپن شناخته شده است.
با این حال، محتویات و زیست فعالی چندین گلیکوزید در گل‌ها (سافرانال، پیروکروسین، کروستین و کروسین‌ها) نشان‌دهنده جذابیت این گیاه است البته لازم به ذکر است که گلیکوزیدها هنوز در گلرنگ یافت نشده‌اند.
تفاوت قیمت زعفران و گلرنگ به عنوان ماده اولیه صنعتی بستگی به عملکرد محصول دارد. زعفران تجاری (ادویه) تنها 8 درصد از کل عملکرد گل را به خود اختصاص می‌دهد. یک گیاه، حداکثر 9 کلاله مادگی تولید می‌کند (تا 3 گل که هر کدام دارای 3 کلاله است).
میانگین وزن مادگی گل، حدود 2 میلی‌گرم است، بنابراین حداکثر حدود 18 میلی‌گرم ماده خام از یک گیاه به دست می‌آید. تخمین زده شده است که یک کیلوگرم ادویه از صدوپنجاه هزار گل تهیه می شود.
در مورد گلرنگ، ماده اولیه گل‌های کامل (گلبرگ‌های پرچم‌دار) است که در گل‌آذین‌های بزرگ تشکیل شده‌اند که هر کدام شامل 20-250 گل است.
منطقه طبیعی پراکنش این گل را آسیا (منطقه هند) و خاورمیانه در برمی‌گیرد. این گیاه دارای عادت بوته‌ای است و ارتفاع آن به 100 تا 130 سانتیمتر می‌رسد.
چهار گروه رقم بسته به رنگ گل‌ها قبل و بعد از خشک شدن متمایز شدند:
- گل‌های زرد شکوفه و خشک قرمز
- گل‌های زرد شکوفه و خشک
- گل‌های نارنجی شکوفه و گل‌های خشک قرمز تیره
- گل‌های سفید شکوفه و خشک
گلرنگ به باد، خشکی و شوری مقاوم است و می‌توان آن را در خاک‌های کم‌حاصلخیز کشت کرد، این گیاه در آب‌و‌هوای گرم و نه خیلی مرطوب رشد می‌کند و بزرگترین مزارع در هند و بنگال، جنوب فرانسه، ایالات متحده آمریکا، ایران، مصر و چین قرار دارند.
کیفیت مواد خام به دست آمده از گلرنگ به شرایط حاکم در منطقه کشت بستگی دارد چنانکه دما و رطوبت هوا، رطوبت و حاصلخیزی خاک و شدت تابش بر محتوای فلاونوئیدها تأثیر می‌گذارد.
کاربرد مواد زیست فعال گلرنگ در صنایع غذایی در درجه اول به استفاده تجاری از دانه و گلبرگ گل مربوط می‌شود، دانه‌ها عمدتاً برای تولید روغن خوراکی و برای اهداف خوراک استفاده می‌شوند در حالی که از گلبرگ‌های گل برای به دست آوردن رنگ‌هایی استفاده می‌شود که در پوشاک، صنایع غذایی و آرایشی، پزشکی و نقاشی استفاده می‌شود.
از قسمت های بالای زمینی این گیاهان برای تولید خوراک دام استفاده می‌شود و به دلیل محتوای بالای کاروتن، ریبوفلاوین و ویتامین C در قسمت‌های سبز آن، در هند این گیاه را به‌عنوان سبزی برگ‌دار کشت می‌کنند.
برگ‌های گلرنگ با طعم تلخ محسوس مشخص می‌شوند و به منظور حفظ اجزای ارزشمند برگ، آنها نباید تحت درمان طولانی مدت در دمای بالا قرار گیرند، این نشان می‌دهد که آنها می‌توانند (پس از یک بلانچینگ کوتاه احتمالی) افزودنی جالبی به سالادهای تازه، دیپ‌ها و سوپ‌های سرد باشند و طعم تلخی را به آن اضافه کنند.
گل گلرنگ همچنین دارای اهمیت بالقوه بالایی برای تولید مواد غذایی است، زیرا آنها می‌توانند یک وعده غذایی غنی‌کننده با مواد مغذی باشند. گلبرگ‌های گل حاوی تمام اسیدهای آمینه لازم به جز تریپتوفان هستند. گل‌های ارقام بدون خار در حال حاضر محبوب هستند چنانکه نشان داده شده است که آنها سرشار از پروتئین، قند، کلسیم، آهن، منیزیم و پتاسیم هستند.
از گلبرگ‌های گلرنگ در مقیاس انبوه برای به دست آوردن رنگدانه برای محصولات غذایی استفاده می شد، اما زمانی که رنگدانه های مصنوعی ارزان قیمت رایج شد، استفاده از رنگ‌های طبیعی به میزان قابل توجهی کاهش یافت. این رویکرد با معرفی مقررات قانونی در مورد مواد مجاز برای استفاده در تولید مواد غذایی در بسیاری از کشورها تغییر کرد، زمانی که علاقه به منابع طبیعی رنگ‌ها دوباره افزایش یافت تاکنون عمدتاً از کارتامین و کارتامیدین در تولید مواد غذایی استفاده شده است.
کارتامین، به دلیل حلالیت ضعیف در آب، برای رنگ کردن شکلات استفاده می‌شود، در حالی که کارتامیدین را می‌توان در آب میوه‌های رنگارنگ، ژله‌ها و آب‌نبات‌ها یافت.
کارتامین در محلول‌های آبی ناپایدار است و به راحتی در دمای بالا و در محلول‌های قلیایی تجزیه می‌شود، بنابراین، روشی برای تثبیت این رنگدانه با استفاده از مایعات یونی طبیعی و حلال‌های یوتکتیک عمیق که متابولیت‌های اولیه طبیعی هستند، ایجاد شده است.
استفاده از رنگ‌های طبیعی به دست آمده از گلرنگ (عصاره گلرنگ زرد) در تولید مواد غذایی در اتحادیه اروپا و آسیا مجاز است اما در ایالات متحده ممنوع است.
زنان کارآفرین در کشاورزی را بشناسیم
